Een zinloze daad van verwoesting

Op 17 april 1945 bliezen de Duitsers met zware springladingen de IJsselmeerdijk op twee plaatsen op. Hun doel was vermoedelijk om geallieerde luchtlandingen in de polder te voorkomen. Met de nederlaag in zicht was het een zinloze daad van verwoesting. Binnen twee dagen stond het water in de polder ruim drieënhalve meter hoog. Meer dan driekwart van de huizen en boerderijen liep zware schade op. Na de bevrijding gaf de regering het herstel alle voorrang. Op 11 december 1945 viel de Wieringermeer weer droog. Twee wielen en een kronkel in de dijk ten zuiden van Den Oever bleven achter als herinnering aan de ramp. Als monument is bij die plek het Dijkgatbos aangelegd.

De meeste bewoners waren om acht uur ’s ochtends al gewaarschuwd voor de verwoesting van de dijk. De bezetters waren van plan de polder onder water te laten lopen. Voorbereidingen hiertoe waren in februari van 1945 al genomen. Om kwart over twaalf klonken twee doffe knallen die tot ver in de omgeving waren te horen. Met twee krachtige explosies werd de Wieringermeerdijk opgeblazen. De springladingen die zij gebruikten kwamen uit blindgangers van Engelse en Amerikaanse vliegtuigbommen.

Door de kracht van het instromende water ontstonden er twee enorme gaten in de dijk: één van 160 meter breed en 23,5 meter diep en één van 200 meter breed en 30 meter diep. De hele polder, 20.000 hectare groot, kwam onder water te staan, op sommige plaatsen wel drie meter hoog. Tot overmaat van ramp woedden er in het najaar een paar harde stormen waardoor het waterpeil alsmaar steeg. Tachtig procent van de huizen, boerderijen en overige bebouwing werd verwoest. De hele oogst ging verloren en het grootste deel van de landbouwwerktuigen was niet meer bruikbaar.

Gelukkig is er niemand omgekomen door de overstroming. Ruim 7000 inwoners en onderduikers (vermoedelijk meer dan duizend) vluchtten naar het oude land. Daarbij werden 29 personen opgepakt. De bekende verzetsstrijder Adrie (A.C.) de Graaf was een van hen. De Graaf was landbouwer en wethouder van de Wieringermeer maar dook onder om in het verzet te gaan. Hij werd nog dezelfde dag in Sijbekarspel door de Duitsers doodgeschoten, vermoedelijk toen De Graaf wilde vluchten.

De terp in Wieringerwerf, tijdens de bouw van het dorp aangelegd als vluchtplaats bij een eventuele overstroming, kwam goed van pas. Hij bood plaats aan een aantal families. Zij hadden voldoende te eten, doordat het was gelukt om tijdig wat koeien, varkens, kippen en een hoeveelheid graan naar de terp te brengen. Aanvankelijk was de kracht van het instromende water niet zo groot, zodat er nog wat bezittingen gered kon worden, maar na een paar dagen was er geen redden meer aan. Van aangespoeld wrakhout en stro werden hutten gebouwd voor bescherming tegen regen en wind.

Niet alleen voor de inwoners van de polder was de overstroming een ramp. Ook de bevolking van Noord- en Zuid-Holland, die toch al ondervoed was door de voedselschaarste in het laatste oorlogsjaar, werd zwaar getroffen. Hun voedselvoorziening viel vrijwel geheel weg.

Nadat de verslagen Duitsers waren vertrokken, werd de dijk hersteld en begon het leegmalen van de polder. Aan de buitenzijde van de inmiddels enorme gaten werd een nieuwe dijk aangelegd, niet meer als zeedijk, maar als binnendijk. De Zuiderzee was immers in 1932 afgesloten, dus een zeedijk was niet meer nodig.

De aanblik van de polder na het leegmalen was verschrikkelijk. De voorheen vruchtbare gronden waren niet meer bruikbaar. Huizen en gebouwen waren veran- derd in ruïnes. De schade werd geschat op ongeveer 23 miljoen gulden, een enorm bedrag voor die tijd. Op 11 december 1945 was de Wieringermeerpolder opnieuw drooggemalen en kon de wederopbouw en het herstel van de schade beginnen. In de loop van 1946 woonden er alweer meer dan 200 gezinnen in de polder. Het IJsselmeerwater dat de polder was ingestroomd was zoet, zodat er de volgende jaren meteen geplant en geoogst kon worden.

Langs de Noorderdijkweg in de Wieringermeer staat een nieuw uitkijkpunt. Het verouderde monument is opgeknapt en verplaatst. Het monument is een blijvende herinnering aan het opblazen van een deel van de dijk langs het IJsselmeer tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor kwam de Wieringermeer op 17 april 1945 weer onder water te staan met als doel de oprukkende geallieerden tegen te houden. Informatieborden lang het wandelpad geven een goede inkijk in deze geschiedenis.

Kijk verder

• Langs de Noorderdijkweg in de Wieringermeer staat een nieuw uitkijkpunt. Het verouderde monument is opgeknapt en verplaatst. Het monument is een blijvende herinnering aan het opblazen van een deel van de dijk. Informatieborden lang het wandelpad geven een goede inkijk in deze geschiedenis.
• Een reconstructie van de inundatie van de Wieringermeer is te vinden op YouTube. Bron: Waterschap HHNK Inundatie Wieringermeer 1945.