Pim Fortuyn

Politieke aardverschuiving

‘At your service!’, gebaart dit standbeeld van Pim Fortuyn (1948-2002). Die houding typeert de markante, flamboyante en openlijk homoseksuele politicus Fortuyn. In zijn eentje wist hij de hele Nederlandse politiek te ontregelen. Hij verwierf veel aanhang door zijn rechts-populistische ideeën en zijn afwijzende houding tegenover de islam, immigranten en asielzoekers. In 2001 werd Fortuyn lid van de partij Leefbaar Rotterdam, die dankzij hem enorm groeide. Snel daarna stapte hij ook in de landelijke politiek. In februari 2002 riep Fortuyn vol bravoure ‘Vergis je niet, ik word minister-president van dit land!’. Zover kwam het niet. Op 6 mei in 2002 werd hij vermoord.

Altijd ruzie
Pim Fortuyn groeide op in Driehuis, gemeente Velsen. Zijn ouders waren rooms-katholiek. Op de middelbare school overwoog Fortuyn even om priester te worden, maar dan moest hij afzien van seks en dat schrok hem af. Hij studeerde sociologie, werd doctor in de sociale wetenschappen en kreeg een aanstelling als universitair docent in Groningen. Bij zijn vertrek schreef een redacteur in de universiteitskrant: 'Waar Pim komt, komt ruzie'.

Leefbaar Rotterdam
In 1988 verhuisde Fortuyn naar Rotterdam. Hij werd hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, maar werd niet herbenoemd omdat hij wetenschappelijk te weinig publiceerde; hij was als ‘Professor Pim’ vooral druk met zijn populaire boeken. Daarop ging Fortuyn de politiek in. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2002 werd ‘zijn’ Leefbaar Rotterdam in één klap de grootste partij, met 17 zetels en bijna 35 procent van de stemmen. Zo kwam er een einde aan meer dan 50 jaar sociaaldemocratisch stadsbestuur van de Partij van de Arbeid.
Als raadslid hamerde Fortuyn erop dat de verloedering van de oude wijken moest stoppen. Hij hekelde de bureaucratie en de bestuurlijke elite en won daarmee de stem van mensen die hun vertrouwen in bestuurders kwijt waren geraakt. Maar Rotterdam werd Fortuyn te klein, hij wilde hogerop en vertrok naar de landelijke politiek. Hij meldde zich aan bij Leefbaar Nederland. Toen hij uit die partij werd gezet, ging hij door met de Lijst Pim Fortuyn. Ook deze partij behaalde in 2002 een monsterzege.

Gedemoniseerd
Fortuyn verwoordde zijn kritiek op de oude politieke orde op een welbespraakte en charismatische manier. Zittende politici wisten niet goed hoe ze hem van repliek moesten dienen. Kritiek op zijn ideeën deed Fortuyn af als pogingen om hem persoonlijk te demoniseren. Toen een activiste in maart 2002 hem ook fysiek aanviel door een taart naar hem te smijten, zag hij dat bewezen. Kort daarna schoot een dierenactivist hem op 6 mei 2002 op straat dood. Nederland was in shock.

Erfenis
Bij Fortuyns uitvaart in Rotterdam stond er een kilometerslange, menselijke erehaag langs de weg. Voor het eerst in Nederland kreeg een overledene een massaal applaus. Zo bezorgde Fortuyn ook na zijn overlijden het land nog een nieuwe traditie.
Op 6 mei 2003 werd een borstbeeld van Fortuyn onthuld aan de Korte Hoogstraat, tegenover het Schielandshuis. Sinds 2012 heet het pleintje Pim Fortuynplaats.

In de politiek is de aardverschuiving die Fortuyn tijdens zijn korte carrière als politicus teweegbracht, tot op de dag van vandaag voelbaar. Maar echte navolging heeft Fortuyn niet gekregen. Alleen in zijn woonplaats bleef Leefbaar Rotterdam in maart 2022 de grootste partij, met 10 van de 45 zetels in de gemeenteraad.