De spreekwoorden 'Wie het eerst komt, wie het eerst maalt', 'Dat
is koren op zijn molen', 'Hij heeft een klap van de molen gekregen'
en 'Dat hangt als een molensteen om zijn nek' kennen de meeste
mensen wel. Al deze spreekwoorden zijn ontstaan bij molens. Vanaf
de Middeleeuwen heeft de molen een belangrijke rol gespeeld.
Soorten molens
Er zijn verschillende molens. De belangrijkste zijn de
wind- en de watermolen. In Drenthe hebben vooral veel windmolens
gestaan. Windmolens kunnen onder andere worden gebruikt voor het
malen van graan of voor industriële activiteiten. De eerste
windmolen die in Drenthe gebouwd werd stond in Uffelte. Dit weten
we uit een document uit 1290.
De korenmolen in het dorp
Boeren verbouwden graan op de akkers rond het dorp. Na de
oogst brachten ze het graan naar de korenmolen. Daar werd het graan
gemalen tot meel. Dit meel werd gebruikt voor het bakken van brood,
koekjes en andere etenswaren. Sommige boeren hielden hun meel zelf,
zodat ze hun eigen brood konden bakken. Andere boeren verkochten
hun graan aan de bakker. De molen was dus erg belangrijk voor de
voedselvoorziening in een dorp. Daarom had bijna elk dorp wel een
eigen molen.
Vanaf de 13e eeuw kwamen er steeds meer molens. In 1866
waren er in Drenthe 127. Bij de molen kwamen de dorpelingen elkaar
tegen. Ze moesten even wachten tot hun graan gemalen was en hadden
rustig de tijd voor een praatje met de molenaar of een andere
inwoner van het dorp. Het was gezellig bij de molen en mensen
hoorden er het laatste nieuws van, en over, elkaar. Ook daarom was
de molen belangrijk in het dorp.
Industriemolens
De wind zet de wieken van de molen in beweging. De vier
wieken vormen samen het wiekenkruis dat bevestigd is in een grote
houten of gietijzeren as. Op deze as zit een groot wiel, het
bovenwiel, dat weer een ander wiel aandrijft. Via allerlei assen en
spillen met wielen kunnen er verschillende werktuigen in de molen
worden aangedreven. Zo zijn er naast de molens die graan malen
bijvoorbeeld molens die olie slaan, eikenschors vermalen, papier
maken, kleurstoffen fijn malen of hout zagen. Deze molens noemen we
industriemolens. Vooral in de 17e en 18e eeuw kwamen er
industriemolens. Mensen ontdekten dat de molen veel zwaar werk kon
overnemen. De molens waren daarmee de eerste fabrieken van
Drenthe.
Ten onder
Tot ver in de 19e eeuw konden molens het werk
in het dorp goed doen. Maar tijdens de industrialisatie en de
opkomst van stoommachines, diesel- en elektrische motoren,
gebruikten steeds minder molenaars de molen om te malen. De molen
werd te duur ten opzichte van de motoren en de werkzaamheden in de
molen kostten te veel tijd. Graan werd vanaf die tijd gemalen in
grote fabrieken en niet meer in elk dorp apart. Molens
werden verwaarloosd en een deel moest worden afgebroken. Op dit
moment zijn er in Drenthe nog maar 36 molens.
Aandacht voor de molen
Tegenwoordig malen steeds meer molens weer graan op de
ouderwetse manier. De oudste molen die je in Drenthe kunt bezoeken
is De Bente in Dalen, deze molen stamt uit 1814. Veel mensen vinden
het leuk om te zien hoe dit gaat en ze kopen graag een zakje vers
gemalen meel bij de molenaar. In een molen kun je veel leren over
geschiedenis, energie en techniek. In Drenthe zijn ook andere
molens te bezoeken.
1800 n. Chr. - 1900 n. Chr.
Molens
Tijd van burgers en stoommachines
-
Olieslagerij
-
Molen Roderwolde
-
Molen met korenschoven
-
Molenaar aan kruiwiel
-
Zakken meel
-
De Bente 1940
-
Olieslagerij2
-
Molen De Bente
-
Industrialisatie
-
Molenaar (1)