D-day
Op 6 juni 1944 is het eindelijk zover. Vanuit Engeland landen de geallieerden op de stranden van Normandië. Ze willen zo snel mogelijk via Parijs en het Ruhrgebied doorstoten naar Berlijn. Maar de Duitsers bieden taai weerstand. Pas in september bereiken de Engelsen, Amerikanen en Canadezen Brabant.
Operatie Market Garden
De Engelse veldmaarschalk Montgomery bedenkt een gedurfd plan. Via Eindhoven, Nijmegen en Arnhem wil hij over onze grote rivieren doorstoten naar Duitsland. Parachutisten moeten de bruggen in Arnhem en Nijmegen veroveren, terwijl een groot leger door Brabant oprukt.
Aalst in spanning
De geallieerden houden dit plan zo lang mogelijk geheim, maar bij ons voelt iedereen dat het niet lang meer kan duren. Elke ochtend gaan mensen op de Eindhovenseweg kijken of ze er al aankomen. Vanaf de grens schieten de geallieerden granaten af om de Duitsers te verdrijven. In de Gestelsestraat verliezen de heer en mevrouw Van der Sanden hun leven. Ook een vierjarig meisje, Marietje Hurkens, wordt dodelijk getroffen door een granaat. Er zijn veel gewonden.
17 september
Vandaag is het zover! Tanks van de geallieerden rijden de grens met België over, op weg naar Valkenswaard. De Duitsers bieden fel tegenstand. Al na een paar kilometer lopen de geallieerden zich vast. Engelse piloten komen helpen om Duitse doelen uit te schakelen. In ons dorp horen we het oorlogsgeweld in de verte. Pas tegen de avond komen de geallieerden aan in Valkenswaard.
De bewoners langs de Eindhovenseweg trekken naar veiliger plekken of slapen 's nachts in hun kelders. Gas en de elektriciteit vallen uit. Soms maken ze een vuurtje in de tuin om te koken. In het donker steken ze een kaars aan.
18 september
In de vroege ochtend rukken de geallieerden op richting Aalst. Verkenners zoeken naar Duitse stellingen en sluipschutters. Bij het begin van Aalst staat een beschadigd kanon dat de Duitsers hebben achtergelaten. Op de Eindhovenseweg bij de brug over de Tongelreep is nog een Duitse stelling. Een tank schiet op de geallieerden zonder veel te raken. Daarop vluchten ze richting Eindhoven. Een paar Duitse soldaten proberen de geallieerden met mitrailleurs tegen te houden.
Bij Eikenburg (waar nu het viaduct van de A2 is) weten de Duitsers nog stand te houden. De opmars loopt vast. Tot ze verder kunnen nemen de soldaten het er van. Ze gaan naar de kapper, drinken wat met de bevolking en poseren voor foto’s. De geallieerden proberen om Aalst heen te trekken via Waalre. Daarbij zakt een tank door de noodbrug over de Dommel.
Tegen de avond is Eindhoven bevrijd en geven de Duitsers hun verzet op. Het bevrijdingsleger trekt verder.
De opmars
De heer Verhoeven is ooggetuige en vertelt na de oorlog:
“Zes weken aan een stuk trokken de geallieerden van België over de Eindhovenseweg …… Tanks en auto’s met jerrycans met benzine en munitie en alles. Toen kwam er wát materiaal voor de dag. God, wat hadden die een spul bij zich ……Van die kleine gevechtswagentjes kwamen van Valkenswaard tot voor ons café, en die reden ons moeders laatste kip kapot”.
Een eindeloze legerstoet trekt voorbij richting Arnhem. Op 21 september komt de Nederlandse Prinses Irenebrigade langs. Ton Herbrink is een van hen. Hij was in 1940 ontsnapt naar Engeland. Daar sluit hij zich aan bij de Irenebrigade. Hij wordt verliefd op een Engels meisje en ze willen trouwen. Ze kiezen 6 juni 1944 als trouwdatum, maar krijgen geen toestemming. Die dag blijkt de invasie in Normandië gepland te zijn. Na de oorlog is Ton Herbrink tussen 1980 en 1988 wethouder in Waalre. In 2016 overlijdt hij op 97-jarige leeftijd.
Een brug te ver
Brabant wordt bevrijd, maar Operatie Market Garden loopt vast. De geallieerden weten de laatste brug bij Arnhem niet te bereiken. In de Betuwe wordt zwaar gevochten, en de bewoners daar moeten vluchten. In Aalst en Waalre vangen we zo’n 150 vluchtelingen op.
Zuivering
De meeste NSB’ers (waaronder burgemeester Schregardus) vluchten.
Zo’n 50 NSB’ers en collaborateurs worden gearresteerd en opgesloten. Na onderzoek wordt de helft weer vrijgelaten. Ze waren misschien lid van de NSB of ‘Duitsvriendelijk’, maar ze hebben niemand echt kwaad gedaan.
Jantje Pap is een uitzondering. Hij was een NSB’er die actief op onderduikers, verzetsmensen en Joden gejaagd heeft. Hij wordt opgesloten in de boevencel van het gemeentehuis. Dorpelingen staan in de rij om hem door het luikje van de celdeur te bekijken en bespuwen.
Schaarste
De bevrijding brengt vreugde, maar het leven is nog steeds zwaar. De oorlog is belangrijker en de mensen moeten zich maar zien te redden. Er is geen elektriciteit, gas of water. Geen boter, geen vet, nauwelijks groenten en vlees.
Een paar maanden later noteert mevrouw Wolda dat er weer meer te eten is, uit Amerika: “Heerlijke blikjes gecondenseerde melk, vlees in blik, witte bloem, suiker, peulvruchten, biscuits!”
Capitulatie
Op 4 mei 1945 komt ’s avonds het bericht dat de Duitsers zich hebben overgegeven. Alle kerkklokken luiden, sirenes loeien en mensen dansen op straat. De volgende dag, 5 mei, tekenen de Duitsers de capitulatie in Wageningen. Ons land is weer vrij.
