Licht in de duisternis

Nutsvoorzieningen

Tijd van wereldoorlogen en holocaust (1900-1950)

Hoe vanzelfsprekend ze nu ook mogen lijken, toch zijn elektriciteit, gas en water pas in de loop van de vorige eeuw in de woningen en bedrijven van de voormalige gemeente Den Ham beschikbaar gekomen. Riolering, verharde ontsluitingswegen en kabeltelevisie zijn van nog latere datum. Een ongekende wereld diende zich aan. Gemak, efficiëntie, nieuwe technieken, hygiëne en volksgezondheid: alles veranderde erdoor. Toch kunnen vele ouderen zich tegenwoordig nog goed herinneren dat geen van deze voorzieningen in hun woning aanwezig was. Bij de komst van deze nutsvoorzieningen speelde de gemeente een belangrijke rol.

Elektriciteit

De provincie Overijssel zorgde in 1911 voor de oprichting van een NV die gericht was op de productie en levering van stroom. Daartoe werd in Zwolle een elektriciteitscentrale gebouwd: de IJsselcentrale. Vanaf 1914 werd er stroom aan de gemeenten geleverd. In 1923 richtte de gemeente Den Ham een eigen elektriciteitsbedrijf op om de inwoners van stroom te voorzien. De gemeente kocht de stroom in bij de IJsselcentrale en verkocht deze weer door aan de gebruikers in de gemeente. Voor de distributie moest de gemeente flink investeren in installaties en leidingen. De leidingen werden destijds bovengronds aangelegd. Langs de wegen verschenen daarvoor de "stroompalen" waaraan de draden hingen. In het eerste jaar werden 358 percelen aangesloten op het lichtnet. De buitengebieden kwamen, vanwege de grotere investeringen, het laatst voor aansluiting in aanmerking. In 1938 was zo'n 60% van de bevolking voorzien van elektriciteit. In 1940 konden, met veel inspanning, de buurtschappen Meer en Noordmeer nog op het elektriciteitsnet worden aangesloten. In de bezettingsjaren stagneerde de verdere uitbreiding van het net. Na de oorlog werd de draad weer snel opgenomen. Met name de omzet groeide sterk door de toenemende industrialisatie in Vroomshoop. In 1953 kwam krediet beschikbaar voor de elektrificatie van het Hammerflier. Toen dat was gedaan, was nagenoeg de hele gemeente voorzien van elektriciteit. Eind 1968 beliep het aantal aansluitingen 2.948. De concurrentiepositie ten opzichte van de IJsselcentrale, die in veel andere gemeenten én leverancier én distributeur was, werd echter geleidelijk aan ongunstiger. Omdat er grote vervangingsinvesteringen moesten worden gepleegd, werd in 1961 door de raad besloten het gemeentelijk bedrijf te verkopen aan de NV IJsselcentrale. De prijs was de boekwaarde van de bezittingen plus een extra uitkering van f 60.000,‒. Na verschillende fusies in de elektriciteitssector werd Essent de leverancier van de elektriciteit.

Water

De watervoorziening in de gemeente werd verzorgd door de Waterleidingmaatschappij Overijssel N.V. (WMO) te Zwolle. Voor de volksgezondheid was de komst van de waterleiding belangrijk. Immers, uit de kraan kwam schoon water en uit de put was dat minder. In 1938 bedroeg het aantal aansluitingen 558 oftewel 37%. De dorpskernen werden eerst van schoon drinkwater voorzien, waarna de buitengebieden volgden. Voor de levering van water heeft de gemeente geen eigen bedrijf opgericht. De WMO zorgde voor de aansluitingen. Wel heeft de gemeente Den Ham flink bijgedragen aan de realisering van zo veel mogelijk aansluitingen in onrendabele delen van het buitengebied. In 1969 zijn bijna alle (99,5%) percelen aangesloten op het waterleidingnet. Vitens, het grootste waterleidingbedrijf in Nederland, verzorgt nu de watervoorziening.

Gas

Voor de distributie van gas heeft de gemeente Den Ham wel weer gekozen voor een eigen distributiebedrijf. Op 2 november 1964 kreeg de gemeente van Gedeputeerde Staten, voor de duur van 3 jaar, vergunning voor een eigen gasdistributiebedrijf en voor het aanleggen van de daartoe nodige werken. De gemeente wilde zelf een bedrijf oprichten, omdat zij ervan uitging dat de inwoners dan sneller van aardgas konden worden voorzien. In april 1965 werden de eerste leidingen gelegd en aan het eind van het jaar waren al meer dan 1.000 woningen aangesloten. De verdere aanleg ging ook heel snel. In 1969 waren meer dan 2.300 woningen en bedrijven aangesloten. Dat was ruim 80% van het totale woningbestand. Al vóór de periode van 3 jaar afliep, werden onderhandelingen gestart met de Centraal Overijsselse Gasmaatschappij NV (Cogas) voor een eventuele overname. Ook dat leverde een mooie som geld op voor de gemeente. De overname gebeurde tegen boekwaarde van de investeringen plus een uitkering van ongeveer f 640.000,‒. Op 1 juli 1969 vond de overdracht plaats. Per 1 november 2006 is de gaslevering overgenomen door Electrabel. Het netwerkbeheer is bij Cogas NV gebleven.

Gas en elektriciteit worden verhandeld op de vrije markt. We spreken van energieleveranciers waarbij prijs een rol speelt maar ook duurzaamheid. Aanbieders in Twenterand zijn zoal: Budget Energie, Engie, Essent, Vandebron en Vattenfall.