Dorp en gemeente Weerselo

Plattelandsgemeenschap in Oost-Twente

Tijd van jagers en boeren

Het dorp en de latere gemeente Weerselo behoorden tot het vroegere drostambt Twente en maakten als zodanig deel uit van de provincie Overijssel. Het drostambt was weer opgedeeld in richterambten en een aantal steden.

Het dorp

De oorsprong van de naam Weerselo gaat terug tot het in de 12de eeuw gestichte klooster, dat tegenwoordig bekend staat als het Stift Weerselo. Nabij het kloostercomplex heeft zich in de loop van de tijd een kern van bewoning gevormd, die uitgroeide tot het kerkdorp Weerselo. In het Twents/Nedersaksisch wordt het dorp "Weersel" genoemd. Oudere schrijfwijzen zijn: 1170 Werslo, 1381 Weersle, 1395 Weersele, 1517 Weersloe, 1591 Werselo, 1883 Weerseloo, 1903 Weerselo. Lo betekent bos. Het eerste deel van het woord slaat waarschijnlijk op het Oudnederlandse "wers", dat woest betekent.

De Nijstad

Al in de 16de eeuw vestigden zich voornamelijk aan de oostzijde van het klooster mensen in het woeste veld. Dat gebied heette aanvankelijk De Velthuiser en kreeg later de naam de Nijstad. Geografisch gezien dekken de Nijstad en het dorp Weerselo elkaar voor een belangrijk deel.

De gemeente

In het jaar 1811 werden de marken van het oude richterambt Oldenzaal gesplitst in drie gemeenten: de stad Oldenzaal en de gemeenten Losser en Weerselo. In het geval van Weerselo zijn acht marken, die nabij en wat verder weg rondom het kerkdorp gelegen waren, samengevoegd tot de nieuwe gemeente. Dat waren de marken Deurningen, Dulder, Gammelke, Hasselo, Klein-Driene, Lemselo, Rossum en Volthe. Door de samenvoeging van deze marken ontstond één van de grotere plattelandsgemeenten van Nederland. In deze voormalige gemeente Weerselo lagen bovendien nog de kerkdorpen Saasveld, Deurningen, en Rossum. Deze kernen zijn ontstaan na de inval van de bisschop van Munster, Bernhard van Galen in 1665. Toen kregen de katholieken kans zich als zogenaamde staties af te splitsen van de parochie Oldenzaal. Saasveld en Deurningen werden door dezelfde priester bediend en ook Rossum vormde samen met de Lutte een eigen statie. Vooral in de tweede helft van de 20ste eeuw vond in deze kerkdorpen uitgebreide bebouwing plaats.
Het Stift Weerselo was het centrum en daar werd ook het eerste gemeentehuis gebouwd. En zo werd Weerselo ook de naam van de nieuwe gemeente.
Bijzonder is dat in het huidige dorp Weerselo de grenzen tussen de drie vroegere marken Dulder, Rossum en Lemselo samenkomen.

Gemeentelijke herindelingen

In de loop van de tijd heeft de gemeente Weerselo veel grondgebied moeten afstaan aan de gemeente Hengelo en later ook aan de gemeente Oldenzaal. Bij de gemeentelijke herindeling in het jaar 2000 zijn Weerselo, Ootmarsum en Denekamp samengevoegd tot de nieuwe gemeente Dinkelland.