Humanisten en reformatoren tussen Vecht en Eem

Tijd van ontdekkers en hervormers

Eeuw van veranderingen

De 16e eeuw was een eeuw waarin er veel veranderde. Door Columbus werd Amerika ontdekt en hij geloofde ook hij dat de aarde rond was. Hiervoor dacht men dat de aarde plat was. Als je een verre reis maakte per schip kon je er zelfs van afvallen. In de 16e eeuw begonnen mensen zelf na te denken en vragen te stellen. Mensen wilden niet meer iets geloven omdat de kerk dat zei. Allerlei nieuwe stromingen kwamen op zoals de humanisten en de reformatoren.

Humanisten

In de 16e eeuw kwam de stroming van de Humanisten op. Volgens de humanisten ging het bij het christendom vooral om de mensen. De mens stond centraal. Je moet daarbij goed nadenken hoe je met mensen, de wereld en jezelf omgaat. Een belangrijke humanist in Nederland was Erasmus.

Humanisten waren kenners en bewonderaars van de wetenschap van de oude Grieken en Romeinen. Zij gebruikten de Latijnse taal en schreven hun naam op in het Latijn. De naam Lammert ten Hove werd Lambertus Hortensius. Belangrijke humanisten in de regio waren Hortensius en Comenius.

Reformatoren

Tot de 16e eeuw was de katholieke kerk de enige kerk. In de 16e eeuw veranderde dit. Er kwamen protestantse theologen met andere ideeën over het geloof dan katholieken. De protestanten vonden de leer van de kerk het belangrijkst. Zij kregen ook wel de naam reformator wat kerkhervormer betekent. Een bekende reformator uit Duitsland is Maarten Luther. Hij wilde hervormingen in de kerk doorvoeren. Dit lukte niet en het leidde tot een breuk in de kerk tussen de katholieken en protestanten. Maarten Luther krijgt veel volgelingen. In Nederland ontstaat de stroming van de wederdopers. Menno Simonsz, de leider gaat uit van een geloof zonder geweld.

Het bloedblad van Naarden

Over het geloof waren er veel oorlogen tussen de katholieken en protestanten. De katholieken voerden onder leiding van de Spaanse koning Filips II strijd tegen de protestanten in Naarden. De protestanten voerden moedig strijd, maar op 1 december 1572 moest de stad zich overgeven aan de Spanjaarden. Alle burgers werd gevraagd om naar het plein te komen. Hierop begonnen de Spanjaarden te schieten. Van de hele bevolking overleefden maar 60 burgers het bloedbad.

Benoeming van predikanten

In steden van de Vecht en Eem kwamen er steeds meer gereformeerde predikanten. De eerste benoeming volgde al snel na het bloedbad in Naarden. Maar het zou ruim een eeuw duren voor de laatste predikant in de regio benoemd was. In 1574 kwam de eerste predikant in Naarden. Hilversum volgde in 1590 en Baarn in 1592. De laatste predikanten werden benoemd in 's-Graveland in 1660 en in Muiderberg pas in 1678.

Hortensius

"Hier ligt begraven het lichaam van Lamvertus Hortensius, een man van grote geleerdheid, een voortreffelijk letterkundige, een vernuftig historicus en een scherpzinnig leider der Naardense jeugd." Deze tekst staat op de grafsteen van Hortensius in de Grote Kerk in Naarden. Op de grafsteen staat in het kort zijn leven beschreven. Hij was leraar en schrijver van historische boeken. Bij zijn geboorte rond 1500 heette hij Lammert ten Hove. Toen hij als rector van de Latijnse school in Naarden aan de slag ging veranderde zijn naam in Hortensius. Wat Hortensius bijzonder maakte was dat hij als eerste schreef over de geschiedenis van het Gooi. Als echte humanist deed hij dit naar het voorbeeld van de klassieke Grieken en Romeinen. Het ging over de regio waar je woonde en de tijd waarin je leefde. Hortensius beschreef het bloedbad van Naarden in 1572, één van zijn beroemdste verhalen. Als één van de weinige inwoners van Naarden overleefde hij het bloedbad.

Comenius

Op het plein achter de Grote Kerk in Naarden staat een beeld. Ook is er een museum en een mausoleum. Allemaal horen ze bij Comenius. Maar wie was Comenius eigenlijk? En wanneer leefde hij? Oorspronkelijk kwam hij uit Tsjechië, Bohemen, waar hij in 1592 geboren werd. Hij studeerde theologie en filosofie. Jan Amos Comenius was protestants en als beroep predikant en leraar. In 1620 werd Bohemen verslagen door de katholieken. Comenius moest vluchten, zijn vlucht eindigde in 1654 in Amsterdam. Bij de rijke Amsterdamse koopmansfamilie De Geer kon hij blijven. Hier schreef hij theologische, filosofische en pedagogische boeken. Ook werd hij lid van de Waalse Kerk in Amsterdam. Na zijn dood werd hij begraven in de Waalse Kerk in Naarden. Niemand weet waarom hij daar begraven is. Eeuwen later zochten de Tsjechen naar het graf van Comenius. Dit werd gevonden in 1929 in Naarden. Het werd opgeknapt, er kwam een mausoleum en een museum. Veel Tsjechen en Slowaken brengen een bezoek aan Naarden om Comenius te eren.