Spinoza

W poszukiwaniu prawdy

Spinoza jest najsłynniejszym holenderskim filozofem. Należy do niewielkiej grupy myślicieli, która nadała kierunek dziejom myśli zachodniej. Benedykt Spinoza przyszedł na świat w 1632 roku w Amsterdamie jako Baruch d'Espinoza, syn zbiegłych z Portugalii Żydów. Aby zarobić na życie, które prowadził zresztą w niezwykle oszczędny sposób, wytwarzał szkła do okularów i soczewki do mikroskopów. Wydobywający się przy tym pył przyczynił się prawdopodobnie do rozwoju choroby płuc, na którą Spinoza zmarł w 1677 roku w Hadze.

Przydomek Spinozy brzmiał ,,Bento", co po portugalsku oznacza dokładnie to samo, co hebrajski Baruch i łaciński Benedictus, a mianowicie ,,błogosławiony". Bento posługiwał się językiem niderlandzkim, portugalskim, hiszpańskim i hebrajskim, a w późniejszych latach pisał po łacinie. Po ukończeniu swojej edukacji teologicznej w 1656 roku popadł w konflikt z amsterdamską społecznością żydowską. Prawdopodobną przyczyną nie było jego krytyczne nastawienie do ortodoksyjnej wiary, lecz niechęć do dostosowania swego wyglądu do surowych wymogów i przepisów.

Pomimo iż Republika Zjednoczonych Prowincji odnosiła się, w porównaniu z sąsiadującymi krajami, tolerancyjnie i cierpliwie w stosunku do krytycznych poglądów, Spinoza musiał być ostrożny w swoich działaniach. Wielu swoich prac nie opublikował wcale, bądź ogłaszał je pod pseudonimem. Jego główne dzieło, ,,Etyka sposobem geometrycznym wyłożona", zostało wydane dopiero po jego śmierci.

W fatalnym roku 1672, pełnym straszliwych wydarzeń, bracia de Witt zostali okrutnie zamordowani przez zwolenników dynastii orańskiej. To poruszyło Spinozę tak głęboko, że w miejscu ich śmierci chciał przywiesić plakat z napisem "ultimi barbarorum" (najgorsi wśród barbarzyńców), jednak od tego czynu powstrzymał go jego przyjaciel i gospodarz, który tym samym najprawdopodobniej uratował Benedyktowi życie.

W swoim ,,Traktacie teologiczno-politycznym'' Holender zainicjował liberalną interpretację Biblii, a w ,,Traktacie politycznym" opowiedział się za demokracją i podkreślił znaczenie wolności słowa.

,,Etyka", największe dzieło Spinozy, traktuje o metodzie znalezienia ulgi w cierpieniu. Nie była to filozofia w imię filozofii, książka miała praktyczny cel. Człowiek musiał zrozumieć, że Bóg nie stoi poza stworzeniem, ale że wszystko, co istnieje, a więc i sam człowiek, jest odbiciem Boga. Aby osiągnąć tak wysoki stan świadomości niezbędna jest niezależność i wolność od gwałtownych pokus. Spinoza sam postępował według tych zasad: mówił spokojnie, rozważnie i rozsądnie. Nie pozwalał się prowokować.

,,Etyka" wydaje się być zaprojektowana jak system geometryczny. Spinoza używał definicji, aksjomatów i twierdzeń: w burzliwych czasach próbował obiektywnie podchodzić do rzeczywistości. W ciągu całej historii wielu czytelników skarżyło się, że z tego powodu książka jest trudna w odbiorze. Na te zarzuty autor odpowiada jednak ostatnim zdaniem swojego dzieła, które brzmi następująco: ,,Wszystkie doskonałe rzeczy są zarówno zawiłe, jak i rzadkie".