Hockesberghe

Hoe het dorp aan zijn naam kwam

Tijd van steden en staten

Haaksbergen bestaat al meer dan 800 jaar en is een van de oudste plaatsen in Twente. Oorspronkelijk was de naam Hockesberghe, die zich in het spraakgebruik ontwikkelde tot Haaksbergen. Bergen worden hier niet aangetroffen, dus is de voor de hand liggende vraag: waar komt die naam vandaan?
De eerste bewoners binnen de huidige gemeentegrenzen vestigden zich lang geleden nabij Buurse langs de Buurserbeek. Die beek stroomde tot ongeveer het jaar 1400 door het dorp en daarlangs is Haaksbergen ontstaan. In het begin was het niet meer dan een nederzetting van enkele schamele huisjes. De boeren leefden van de opbrengsten van hun eigen land en de akkers; de weilanden lagen dichtbij de boerderijen. Door gebruik van grotere en betere ploegen konden nieuwe akkers ontgonnen worden. Uit deze tijd stammen erfnamen met het achtervoegsel -borg. Daar is de naam op terug te voeren. Ten tijde van (natuur)gevaar voelde de bevolking zich op verhogingen beschermd (geborgen).

Kasteel De Blanckenborgh

Waar het kasteel vroeger gestaan heeft, is niet met zekerheid te zeggen. In eerste instantie werd gedacht aan het eind van de huidige Blankenburg, in de volksmond Endeke Too. Bij opgravingen werden in de directe omgeving een zilveren paardentuig, diverse palen en paalresten gevonden. Dit was het bewijs dat hier reeds in de 13e tot 15e eeuw bewoning moet zijn geweest. Vermoedelijk waren dit onderhorige pachters van de kasteelheer. Ook de Kerksteeg kan een aanwijzing zijn. Van oorsprong was dit een rechtstreekse verbinding tussen het kasteel en de Pancratiuskerk.
De naam Hockesberghe wordt voor het eerst aangetroffen in het jaar 1188. Op de goederen- en inkomstenlijst van de Duitse graaf Hendrik van Dalen, Heer van Diepenheim, wordt de "parochie Hockesberghe" vermeld. Dit zou een plaats kunnen zijn voor het opbergen van garven koren of vlas, in het Duits: Hocke. In het Nederlands zou dit kunnen samenhangen met "hurken", een verlaging. Haaksbergen zou dan een laagte zijn tussen de twee verhogingen Honesch en Zienesch. Hockesberghe ontwikkelde zich in het spraakgebruik via Huckesberghe en Haexbergen tot Haaksbergen.

De kerkdorpen

De oudst bekende vorm van de naam Buurse is Burse. Vanaf 1220 komt Buurse voor als eigennaam van de Heren van Buurse, Burse of Buerse. Burs is een plantennaam die zowel moerasrozemarijn als gagel kan betekenen. Het is waarschijnlijk dat Burse een gebied was waar veel bors (gagel) groeide. Dit werd gebruikt bij het brouwen van bier. Het kerkdorp Sint Isidorushoeve dankt zijn naam aan de heilige Isidorus, beschermheilige van het platteland. Het katholieke dorp is ontstaan rond de Sint Isidoruskerk, gereed gekomen in 1927. De naam Veldmaat komt van de gelijknamige veldnaam in het buitengebied tussen de weg naar Hengelo en naar Enschede. De omliggende landerijen waren Het Veldmater Veld. Omdat de bewoners arm waren, moesten ze in de Pancratiuskerk op de achterste banken zitten. Die werden steeds voller. Pastoor Wienholts nam daarom in 1929 het initiatief voor een eigen kerk in de Veldmaat, de St. Bonifatiuskerk, ingewijd in 1934. Daaromheen is het kerkdorp gegroeid, met winkels, scholen en een eigen verenigingsleven.

Gemeentewapen

Bij Koninklijk Besluit van 5 januari 1948 is aan Haaksbergen een gemeentewapen verleend: een in rood omgekeerd pentagram van goud, het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee paarlen. Het omgekeerde pentagram zou een weergave zijn van het vroegere gericht Haaksbergen met de marken Langelo, Brammelo, Buurse, Eppenzolder/Stepelo in combinatie met Holthuizen, en Boekelo (deel van St. Isidorushoeve). In het midden van het wapen staat de marke Haaksbergen/Honesch. De gemeentevlag kent de kleuren rood, afkomstig van het gemeentewapen, en blauw. Dit symboliseert de Buurserbeek, die historisch zo belangrijk was voor Haaksbergen.

Samenwerking

Sinds 1988 is Haaksbergen partner van de Duitse buurgemeente Ahaus. Een vriendschapsverdrag is in 1994 gesloten met de Hongaarse gemeente Nagykörös.