De Fiene Karke

Vertrek afgescheidenen naar Amerika

Tijd van burgers en stoommachines

Aan het begin van de 19de eeuw waren alle protestanten in Nederland nog verenigd in de gereformeerde (later hervormd genoemde) kerk. Steeds meer mensen vonden deze kerk echter te vrijzinnig. Dominee De Cock in Ulrum (Groningen) was in 1834 de eerste dominee, die zich afscheidde. Ook in Overijssel was er iemand die "de rechte leer" verkondigde, namelijk dominee Van Raalte.
De overheid stond aanvankelijk negatief tegenover deze nieuwe beweging, waardoor de bijeenkomsten van de afgescheidenen in het geheim plaatsvonden. In Hellendoorn werden onder meer kerkdiensten gehouden op de boerderij van H. Lankheet op Schuilenburg. Als men betrapt werd, volgde er een hoge boete of zelfs gevangenisstraf. In Hellendoorn is een inval beschreven bij G.J. Immink. Het gevolg was dat Van Raalte twee nachten werd opgesloten en een boete kreeg van f. 100,-, een heel bedrag in die tijd!

Afgescheidenen in Hellendoorn

De groep afgescheidenen in Hellendoorn, de "fienen" genoemd, verlangde naar een eigen kerk en dominee. Op 19 december 1841 was het zover: de eerste predikant Seine Bolks werd bevestigd en de kerk (Fiene Karke in de volksmond) werd ingewijd, hoewel men pas in maart 1842 officiële toestemming kreeg.
Zij kerkten tweemaal per zondag. Omdat ze geen orgel hadden, was er een voorzanger. Het onderwijs voor hun kinderen verzorgden zij zelf, met lesstof die paste binnen hun geloofsovertuiging. 's Avonds controleerden kerkelijke ambtsdragers of er gemeenteleden in het café of op straat rondhingen. Dit was uit den boze. De kerktucht was streng en onverbiddelijk.
Hoewel er officieel vrijheid van godsdienstuitoefening was, werden de afgescheidenen niet echt geaccepteerd door hun andersdenkende dorpsgenoten. Tijdens de diensten moesten er steeds twee ouderlingen op wacht staan, om te voorkomen dat de dienst verstoord werd.

Emigratie naar Amerika

Rond 1846 vertrok ds. Van Raalte met een grote groep van zijn gemeente naar Amerika om zich daar te vestigen. Ze wilden een eigen geloofsgemeenschap en eigen scholen stichten, zodat zij hun kinderen op de juiste wijze konden opvoeden. Ook de slechte economische situatie was een reden voor vertrek.
De berichten uit Amerika waren positief en ds. Bolks maakte een groot aantal Hellendoorners enthousiast om ook naar Amerika te vertrekken. Liefst 89 mensen besloten om mee te gaan, bijna een derde deel van het aantal inwoners van Hellendoorn. Zij vertrokken in augustus 1847. Na een boottocht van 2 maanden vol beproevingen kwamen ze aan in Syracuse (het huidige New York) en overwinterden daar. Uiteindelijk stichtten ze in de staat Michigan de nederzetting Hellendoorn, later Overisel genoemd. Op het plaatselijke kerkhof zijn nog steeds veel bekende namen op de grafstenen te zien, zoals Immink, Klein Heksel en Lankheet.
De Fiene Karke werd in 1847 verkocht en verbouwd tot boerderij. De nieuwe eigenaar, Evert ter Horst, liet een gevelsteen plaatsen met het jaartal en zijn initialen. Het pand werd in 1965 afgebroken om plaats te maken voor een nieuwbouwwoning. Alleen de gevelsteen resteert nog. Deze is te bezichtigen in Dorpsmuseum De Valkhof.