Didactiek voortgezet onderwijs

Is mijn school canonproof?

Onderstaande checklist kan behulpzaam zijn bij het invoeren van de canon van Nederland in het curriculum van uw school.

• Doe de methodecheck [volgt begin mei 2009] om te zien welke vensters in de geschiedenismethode die op uw school in gebruik is al aan bod komen;
• Ga met uw collega's van in elk geval de secties geschiedenis, maatschappijleer, aardrijkskunde, Nederlands en beeldende vorming om de tafel om afspraken te maken over verdeling van vensters over de leerjaren en vakken, over werkvormen en excursies, etc.;
• Verzamel lesuitwerkingen en lesondersteunend materiaal voor de vensters die niet (voldoende) in de methodes aan bod komen;
• Inventariseer excursiemogelijkheden en benader erfgoedinstellingen om u te ondersteunen;
• Abonneer u op de nieuwsbrief voor het laatste nieuws over de canon.

Canon en de kerndoelen

De canon van Nederland sluit aan bij kerndoel 37 VO.

Kerndoel 37 VO: Historische basiskennis
De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over belangrijke historische personen en gebeurtenissen en over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: tijd van jagers en boeren (prehistorie tot 50 v. Chr.), tijd van Grieken en Romeinen (3000 v. Chr. - 500 na Chr.), tijd van monniken en ridders (500 - 1000), tijd van steden en staten (1000 - 1500), tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600), tijd van regenten en vorsten (1600 - 1700), tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800), tijd van burgers en stoommachines (1800 - 1900), tijd van wereldoorlogen (1900 - 1950), tijd van televisie en computer (1950 - heden).
De leerling leert daarbij in elk geval de relatie te leggen tussen de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de 20^e eeuw (waaronder de Wereldoorlogen en de Holocaust), en hedendaagse ontwikkelingen.

De canon is een vakoverstijgend concept en de vijftig vensters hoeven dus niet allemaal bij het vak geschiedenis aan de orde te komen. Het schoolvakfilter (in de bovenbalk van deze site) geeft aan hoe de vensters over de verschillende vakken verdeeld kunnen worden. De canon is bedoeld noch gepresenteerd als een compleet curriculum. Het is een deel van de leerstof die in basisonderwijs en voortgezet onderwijs aan de orde zou moeten komen bij schoolvakken als geschiedenis, aardrijkskunde, Nederlands, kunstvakken, maatschappijleer en levensbeschouwelijke vakken. Die opsomming geeft meteen al aan dat de canon de reikwijdte van de kenmerkende eigenschappen van De Rooys tijdvakken geregeld overstijgt, zonder dat deze daarmee hun betekenis voor gedegen geschiedenisonderwijs zouden verliezen. Wel lijkt het dienstig, gezien de kennelijke verlegenheid die her en der heerst omtrent de verhouding tussen beide, als voor het vak geschiedenis goed zichtbaar zou worden gemaakt hoe de vijftig vensters van de canon in de tien tijdvakken passen. Vanuit de tijdvakken bezien, kunnen de vijftig vensters dienst doen als concretisering van een belangrijk aantal van de kenmerkende aspecten.
Met behulp van de hoofdlijnen van de canon is het mogelijk samenhang aan te brengen in de vijftig vensters en de relevantie van deze items te onderstrepen. De hoofdlijnen zijn daarbij bedoeld als hulpmiddel.

Verwijzingen

Jeugdliteratuur

• De schrijvers van de ronde tafel, Grote Nederlanders voor de jeugd (van 9 tot 99 jaar) (11+)
• Han van der Horst, Avontuur van Nederland (11+)
• André Nuyens, Jonge helden (12+)
• Reid, Geleijnse & Van Tol, De historische canon van Fokke & Sukke (13+)

Boeken geënt op de canon van Nederland

• Gerben G. Hellinga, Geschiedenis van Nederland. De canon van ons vaderlands verleden. Zutphen: Walburg Pers, 2007.
• Han van der Horst, Een bijzonder land. Het grote verhaal van de vaderlandse geschiedenis. Amsterdam: Bert Bakker, 2008.
• Theo Koops, Jan Willem Bultje, Henk Frijters, De canon. Wat elke Nederlander weten moet. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 2008.
• Nederland van toen tot nu. Geschiedenis in gewone taal. Amsterdam: Eenvoudig Communiceren, 2009 (op niveau B2 Europees Referentiekader Taalvaardigheid).

Achtergrondliteratuur

• Arie Wilschut, Dick van Straaten en Marcel van Riessen, Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent. Muiderberg: Coutinho, 2004.
• Aat van der Harst, Bas van den Berg, Cocky Fortuin-van der Spek, Verhalen verbinden. Ruimte voor vertellen op school. Amersfoort: CPW, 2007.
• Geert Mak, Ooggetuigen van de vaderlandse geschiedenis in ruim honderd reportages. Amsterdam: Bert Bakker, 20e herz.dr. 2007.
• H.L. Wesseling red., Plaatsen van herinnering. (4 delen) Amsterdam: Bert Bakker, 2005-2007.
• Europees platform, Nederland en Europa, een gedeelde geschiedenis. Haarlem, 2009 (met VO-onderbouw lessen over Karel de Grote, De Hanze en De eerste spoorlijn).