Trekvaart Haarlem-Leiden; blauwe ader van de Bollenstreek

Een drukke verbinding

In 1657 werd door 1500 man in het tijdsbestek van nog geen jaar de trekvaart tussen Haarlem en Leiden gegraven. Dat kon zo snel omdat grote delen van het 28,4 kilometer lange traject al eerder als afwateringskanaaltjes (weteringen) waren ontstaan. De vaart werd van aanvang af een uiterst belangrijke verbinding. Twee eeuwen lang vertrokken vanuit Haarlem en Leiden negen trekschuiten per dag. In totaal gingen er een kleine 15 miljoen passagiers mee; in het topjaar 1677 werden tussen beide steden 148.000 passagiers vervoerd.

Twee eeuwen openbaar vervoer

De trekvaart Haarlem-Leiden was een belangrijke ader in het trekvaartennetwerk dat in deze tijd op veel plaatsen in het land ontstond. Maar het was zeker niet de eerste. Eerder was het een nakomertje, want tussen Haarlem en Amsterdam bestond al 25 jaar een drukke trekvaart waarover zo'n 300.000 passagiers per jaar werden vervoerd. En tussen Leiden en Delft was De Vliet al in 1637 tot trekvaart gereconstrueerd; daarover werden jaarlijks circa 200.000 passagiers vervoerd. De verbinding Haarlem-Leiden was dus een nog ontbrekende schakel. In heel Nederland besloeg het trekvaartennetwerk rond 1700 zo'n 650 kilometer. De trekvaarten verbonden 39 steden, waartussen in 1715 300 schepen in de vaart waren. Tot de komst van de trein rond het midden van de 19e eeuw, was de trekschuit de meest voorkomende vorm van openbaar vervoer.

Landschappelijke en cultuurhistorische ader

Later werd de trekvaart Haarlem-Leiden zowel voor goederenvervoer als voor de waterbeheersing een belangrijke ader in de Bollenstreek. Mede omdat de loop van de vaart sinds 1657 vrijwel onveranderd is gebleven heeft zij in de 'Cultuurhistorische Hoofdstructuren' van de provincies Noord- en Zuid-Holland het predicaat 'lijn van hoge landschappelijke en cultuurhistorische waarde' gekregen. Ook maakt zij deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur in de Duin- en Bollenstreek. Deze kwalificaties moeten er toe bijdragen dat deze voor dit gebied zo karakteristieke waterweg in de toekomst zichtbaar en herkenbaar blijft, en optimaal voor uiteenlopende functies wordt benut.

Herdenking 350 jaar Haarlemmertrekvaart - Leidsevaart

In 2007 werd het 350-jarig bestaan van de trekvaart herdacht met een expositie in museum De Zwarte Tulp in Lisse, publicaties en diverse andere activiteiten, waaronder een vaartocht met historische schepen. Bij de herdenking werd de aandacht gevestigd op veel meer aspecten dan de trekvaartfunctie. Zo werd in beeld werd gebracht dat er in de loop van de tijd langs de oevers van de vaart veel landgoederen en buitenplaatsen zijn aangelegd en dat er in de directe omgeving veel bedrijven en bedrijfjes zijn gevestigd.