Hugo Grocjusz

Pionier nowoczesnego prawa międzynarodowego

Najbardziej znanym wydarzeniem z biografii Hugo Grocjusza jest ucieczka w skrzyni na książki z zamku w Loevestein 22 marca 1621 roku. W miejscu tym przebywał od 1619 roku, kiedy to został uznany za winnego zdrady i uwięziony. Jako radny Rotterdamu oraz doradca wielkiego pensjonariusza Oldenbarnevelta w zakresie polityki i prawa, odgrywał ważną rolę w czasie wydarzeń związanych z rozejmem dwunastoletnim. Po upadku Oldenbarnevelta również jego dni były policzone. Nie został co prawda stracony, jak jego mentor, ale skazano go na dożywotnie więzienie. Chociaż wyroku tego nie odsiedział dzięki podstępowi ze skrzynią, resztę życia musiał spędzić na obczyźnie jako wygnaniec. Zmarł w 1645 roku w mieście Rostock.

W 1621 roku Grocjusz zakończył holenderski etap swojego życia, ale nie oznaczało to kresu jego aktywności intelektualnej oraz reputacji uczonego. Ta została już wcześniej potwierdzona. Urodzony w Delft w 1583 roku Hugo Grocjusz był cudownym dzieckiem, które w wieku 11 lat rozpoczęło studia na dopiero co otwartym uniwersytecie w Lejdzie. Tam został uznany za następcę Erazma z Rotterdamu. Młody Grocjusz odznaczał się wybitnym intelektem, a utwory pisane przez niego po łacinie sprawiały wrażenie prawdziwych tekstów starożytnych. "Cud Holandii" - tak nazwał go w 1598 roku król Francji.

Hugo Grocjusz do końca swych dni pozostał człowiekiem o wszechstronnym umyśle. Napisał wiele rozpraw z zakresu teologii, historii, a przede wszystkim prawa. Początkowo wyraźnie ujawniało się w nich jego holenderskie pochodzenie. Używając licznych przykładów z historii i prawa dowodził, że w Holandii już od czasów Batawów panował idealny ustrój lub że Holendrzy bez przeszkód mogą żeglować po światowych morzach (Mare Liberum). Sposób w jaki Grocjusz dochodził do tych wniosków był charakterystyczny dla uczonych humanistów. Swoją zadziwiającą erudycję chciał wykorzystać przede wszystkim do zaprowadzenia porządku w ówczesnym stanie wiedzy i nadania mu struktury, tak jak robili to starożytni klasycy. Zaowocowało to wieloma ważnymi i nowatorskimi tezami, głównie w jego tekstach prawniczych, tak jak np. w De iure belli ac pacis ("O prawie wojny i pokoju") z 1625 roku, które przyczyniły się do ustanowienia podstaw prawa międzynarodowego.

Na świecie Grocjusz znany jest pod swoim zlatynizowanym imieniem (a nie wersją niderlandzką "Hugo de Groot") jako wybitny znawca prawa; w Niderlandach jego postać kojarzy się głównie z ucieczką w skrzyni. Dla przeciwników dynastii orańskiej stał się, wraz z Oldenbarneveltem i braćmi De Witt, symbolem. W czasach gdy "holenderscy patrioci" (patriotten) dążyli do ustanowienia demokracji, pojawiło się wiele relikwii Grocjusza, między innymi dwie skrzynie na książki.