Bezetting en bevrijding

De Tweede Wereldoorlog

Tijd van wereldoorlogen

Op 10 mei 1940 overschreden Duitse soldaten de Nederlandse grens bij onder meer Losser. 's Morgens om 03.40 uur kwam er bij de grensovergang De Poppe een langzaam rijdende pantsertrein met Duitse soldaten de grens over, die tot stilstand kwam vóór de spoorbrug over de Dinkel. De brug werd vervolgens zorgvuldig gecontroleerd op explosieven. Ter hoogte van de Losserse straatweg hield de trein voor de tweede keer stil. De Duitsers omsingelden de grensbarak en de aanwezige Nederlandse soldaten. De grenswachten hadden geen enkele kans en werden gevangen genomen. In Overdinkel wisten de grensbewakers een laag overvliegende Duitse bommenwerper neer te schieten, die in de buurt van Drieland neerstortte, waarbij de vliegers het leven lieten. In de daaropvolgende meidagen van 1940 gaven acht Lossernaren hun leven voor het vaderland tijdens de slag om de Grebbeberg bij Rhenen.

Ongemakken

De Duitse bezetters wensten dat het leven zo snel mogelijk zijn normale beloop zou hebben en op maandag 13 mei, 2 dagen vóór de officiële capitulatie, draaiden de textielfabrieken alweer bijna zoals voorheen. Ook Losser kreeg te maken met de dagelijkse ongemakken, kabelwacht en de schaarste en distributie van levensmiddelen en goederen. De spoorlijn door het dorp werd opgebroken, omdat de rails nodig waren voor het vervoer naar het oostfront. Maar veel erger was natuurlijk de dood van onschuldige burgers, verzetsstrijders die het leven lieten en de deportatie van Joodse medeburgers, die werden vermoord in de concentratiekampen. Dat alles bracht veel leed.

Slachtoffers

De Joodse familie Zilversmit, die een slagerij had aan de Brinkstraat, werd op 8 april 1943 gedeporteerd en later vermoord in de gaskamer. De familie bestond uit moeder Hanchen, zoon Siegfried, zoon Herman met zijn vrouw Grethe en hun dochtertje Elsbeth. Bij een bombardement op 14 januari 1945 stortte een Duitse jager neer op twee dubbele woonhuizen aan de huidige Scholtinkstraat. Daarbij vonden de vader van het gezin Stegge en vijf van zijn kinderen de dood. Op 15 februari 1945 vielen er bommen op Glane en daarbij kwamen om het leven: Johanna Maria Koertshuis, Bernardus Johannes Boerrigter en Hendrik Verbeek.

Verzet

Verschillende mensen uit Losser moesten hun verzet tegen de bezetter met de dood bekopen. Jo ter Laak was de zoon van een politieman uit Overdinkel en ontkwam in de meidagen van 1940 als militair naar Engeland. Hij werd in 1941 boven Nederland gedropt en behoorde tot de eerste geheim agenten die in het bezette gebied werkzaam waren. Hij werd in 1942 gearresteerd en werd in 1944 op gruwelijke wijze vermoord in de steengroeve van het concentratiekamp Mauthausen. Joan Gelderman was een telg van de fabrikantenfamilie in Oldenzaal. Evenals zijn broer Chris was hij actief binnen het verzet Oldenzaal/De Lutte. Hij werd gearresteerd en in 1944 door de Duitsers gefusilleerd. Zijn broer overleefde de Naziterreur via de kampen Vught, Natzweiler en Dachau. Verzetsofficier Henk Brinkgreve, geboren in Utrecht, werd door SS-ers op 5 maart 1945 in Losser doodgeschoten. De nagedachtenis aan deze bijzondere man wordt sinds 5 maart 2013 in ere gehouden door een eenvoudig monumentje bij de plek waar hij om het leven kwam. Joop Dijkhuis kwam om het leven op 1 april 1945, tijdens een actie van het verzet op een boerderij in Hengevelde. Pastoor Schaafs, die was opgepakt vanwege zijn anti-Duitse preken, en Willem Game, de communistische voorman uit Overdinkel, overleefden het kamp Dachau en keerden samen naar Losser terug.

Rijksduitsers

Een bijzondere groep vormden de zogenoemde Rijksduitsers. Zij leefden vaak al generaties lang in Nederland en hadden zich om verschillende redenen niet laten naturaliseren. En zeker in een grensdorp als Losser woonden verschillende families die officieel nog steeds de Duitse nationaliteit hadden. Nu werden de mannen ingelijfd in het Duitse leger en moesten zij vechten voor hun Duitse "vaderland", dat ze al lang niet meer als zodanig hadden ervaren, vrouw en kinderen in Losser achterlatend.
De bevrijding op 3 april 1945 door Engelse troepen van dorp Losser verliep rustig, maar De Lutte werd onder vuur genomen. Er werd geschoten op het Bernardusgebouw, waar Duitse munitie lag opgeslagen en ook de katholieke kerk en aangrenzende gebouwen liepen schade op.