Belle van Zuylen

Verstand, kennis en wetenschap worden belangrijk

Tijd van pruiken en revoluties

Op 20 oktober 1740 werd Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken (1740-1805) geboren, beter bekend als Belle van Zuylen. Belle kwam uit een rijke adellijke familie en woonde tot haar 31e in Slot Zuylen, net buiten Utrecht. Zij was schrijfster van romans, toneelstukken en politieke pamfletten, maar vandaag de dag worden ook haar brieven graag gelezen. Ze had moderne ideeën over het verstand, de wetenschap en het leven van vrouwen.

Verlichting
In de 18e eeuw ontstonden in Europa nieuwe ideeën over hoe de wereld in elkaar zat. Kennis en wetenschap werden belangrijk. Je moest als persoon niet langer blindelings geloven wat de kerk, adel en andere leiders, je vertelden. In plaats daarvan kon je beter je eigen verstand - de rede - gebruiken. Deze periode noemen we de Verlichting. Belle was ook zo'n 'verlicht' iemand. Haar moderne ideeën verschilden erg van de traditionele opvattingen van haar adellijke kringen. Zo had ze kritiek op de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Volgens Belle moesten ook vrouwen zich ontwikkelen door te leren en te studeren. Zelf had zij veel interesse in politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, wiskunde en natuurkunde. Ze vonden in die tijd dat dat niet paste bij een vrouw. Omdat ze een vrouw was mocht ze ook niet officieel studeren aan de universiteit. Maar dat weerhield haar niet: zij woonde in Utrecht colleges bij en nam privéles.

Haar eerste boek
Op twintigjarige leeftijd - in 1762 - publiceerde Belle anoniem haar eerste boek. Het heette Le Noble (De Edelman) en was geschreven in het Frans. In die tijd spraken en schreven adellijke mensen in Nederland in het Frans: dat stond chique en het was een manier voor de adel om zich van het gewone volk, dat gewoon Nederlands sprak, te onderscheiden. In dit boek bespot Belle de ouderwetse gewoontes, normen en waarden van de adel. Belle maakte hierin bijvoorbeeld de voorouderverering belachelijk waarbij adellijke families uitgebreid hun familieverleden toonden om te laten zien dat zij uit een goede, welgestelde familie kwamen.

Ongelijkheid
Ook neemt zij het verschil in opvoeding tussen zonen en dochters op de hak. De jongedames uit haar kringen kennen een beperkte vrijheid. Het leven van een adellijk meisje bestond voornamelijk uit handwerken en muziek, het aanleren van de etiquette en het zich kleden naar de laatste mode. Met als doel een gehoorzame huwelijkspartner te zijn. De hoofdpersoon Julie uit Le Noble mag van haar ouders dan ook niet trouwen met de man waar ze verliefd op was: hij is van lagere adel. Nadat het boek uitkwam, was het meteen een schandaal. Waarschijnlijk heeft Belles vader, toen hij er achter kwam dat zijn dochter het geschreven had, alle exemplaren opgekocht en ze laten vernietigen. Hij was bang dat de familie een slechte naam zou krijgen door het boek.

Kopzorgen
Belle bezorgde haar ouders nog meer kopzorgen. In de 18e eeuw waren dochters van adel vooral nuttig vanwege het huwelijk dat zij konden sluiten met mannen uit andere invloedrijke families. Dat leverde geld en aanzien op. Het vinden van een geschikte huwelijkspartner voor Belle was dan ook belangrijk. Er waren genoeg mannen in haar geïnteresseerd, maar Belle wees ze stuk voor stuk af. De Schotse schrijver James Boswell deed haar bijvoorbeeld een huwelijksaanzoek, maar dan mocht ze niet meer naar andere mannen schrijven zonder zijn toestemming. Dat ging Belle te ver. Ze schreef stiekem namelijk veel brieven aan haar geheime liefde, Constant d'Hermenches, die haar gedachten en ideeën begreep. Ze had hem ontmoet op een bal in Den Haag. Daar had zij hém ten dans gevraagd, wat een schande was in die tijd! Bovendien was hij al getrouwd en ook nog eens bijna 20 jaar ouder dan zij.

Zwitserland
Uiteindelijk trouwde Belle in 1771 met Charles-Emmanuel de Charrière. Hij kwam uit Zwitserland en was de leraar van haar broers. Ze verhuisden naar Zwitserland en bleven daar de rest van hun leven wonen. Ze kregen geen kinderen. Belle schreef nog verschillende boeken, verhalen, opera's en politieke pamfletten. In al deze teksten komt haar kritische geest en scherpe blik op de maatschappij naar voren. En daarnaast schrijft zij haar leven lang vele brieven. In de brieven denkt ze regelmatig terug aan Slot Zuylen, waar ze zo een fijne jeugd had gehad.