Ruilverkaveling

herindeling van een vergeten land

In 1981 is het dan eindelijk zover: na zeven jaar voorbereiding ligt er een plan voor de 'Ruilverkaveling Land van Cuijk'. De ruilverkaveling beslaat het gebied van de vlechtende Maas, een gebied van ongeveer 10.000 hectare met evenveel akkerland als weiland en vooral kleine bedrijven. Het zijn de boeren zelf die de ruilverkaveling hebben aangevraagd.

Dit van nature vruchtbare land met oude en jonge rivierklei en lage zandruggen is door voortdurende overstromingen en slechte ontwatering zuur geworden. In de jaren van de Generaliteitslanden worden de gronden in Brabant aangeslagen voor 2 ½ tot 6 gulden per morgen (de dan gebruikelijke landmaat). Voor de arme gronden in de overlaat is dit 1 ½ gulden per morgen. Na de overstromingen van 1820 zijn alle hagen en bomen gekapt, huizen en hutten verwijderd om het water in de Beerse overlaat ruim baan te geven; daardoor is dit ook nog eens een guur land geworden. In 1937 verschijnt er een plan om dit vergeten land opnieuw in te richten.

De ruilverkaveling is op de eerste plaats gericht op waterbeheersing en het beëindigen van wateroverlast. Daarnaast legt men 70 km. plattelandswegen aan en al meteen in 1984 beplant men de wegbermen. Bedrijfsverplaatsingen moeten ervoor zorgen dat de gronden dichter bij de bedrijven komen te liggen en dat er rond bestaande boerderijen meer ruimte komt. De Mars- en Wijthpolder met zijn strokenverkaveling en 136 smalle percelen is zo'n gebied dat nodig aan ruilverkaveling toe is. De kleine en slecht ontsloten percelen hebben de mechanisatie van de landbouw jarenlang belemmerd. Na toedeling zijn er nog maar elf over. Vier boerderijen worden in de lege polder gebouwd.

Bij het uitruilen van kavels kijkt men niet naar de economische waarde van de grond, maar naar de kwaliteit. Daarvoor graaft men per ha. vijf proefputjes van een meter diep om de bodemkwaliteit te bepalen. Daarna kunnen belanghebbenden hun wensen over de nieuwe toedeling naar voren brengen. Tenslotte wordt gekeken hoeveel baat de betrokkenen bij de ruilverkaveling hebben gehad en hoeveel ze daarvoor moeten betalen.

De ruilverkaveling moet niet alleen de economische waarde van het gebied vergroten, maar ook de landschappelijke. Mede doordat er veel gronden zijn aangekocht, kan men maar liefst 440 hectare inrichten als natuurreservaat. 160 hectare wordt bestemd voor natuurontwikkeling en 200 hectare wordt aangewezen als beheersgebied waar boeren rekening houden met natuurbelangen. De ruilverkaveling en herinrichting van het Land van Cuijk zijn zo in meer dan een opzicht een investering voor de volgende generatie.

Boerderijen

In de gemeente Grave zijn de oude boerderijen van het type 'hallehuis', rechthoekig met lage zijgevels. Woonruimte, stalruimte, opslag en werkruimten bevinden zich onder één dak. De middenbeuk is de centrale leefruimte, daar bevindt zich de 'herd', de vuurplaats. De zijbeuken worden gebruikt als slaapplaats, opbergruimte en spoelkeuken. Vaak is er een kelder en een opkamer in het woongedeelte. De oudste boerderijen hebben nog geen scheidingswand tussen het woon- en werkgedeelte. Het Frankische woord 'saal' betekent huis met één ruimte. Het is als 'sel' terug te vinden in plaatsnamen als Gassel, wat huis op hoge zandgrond (geest) betekent.