Drenthe was vroeger een echte boerenprovincie. Veel boeren
verdienden hun geld met akkerbouw of veeteelt. De Drenten hielden
koeien voor de melk, de huid en het vlees. Soms werden de koeien
alleen gehouden voor eigen gebruik. Maar vaak had een boer meerdere
koeien en verkocht hij de overtollige melk aan een melkfabriek. De
melk ging in de fabriek in glazen flessen en werd verkocht. Van de
rest werd boter en kaas gemaakt.
De melkfabriek
Tegenwoordig hebben boeren een melktank. Een soort grote
koelkast waarin de melk bewaard wordt. Dat bestond vroeger nog
niet. Melk moest daarom snel weggebracht worden van de boerderij
naar de melkfabriek. De melk ging in grote melkbussen en werd met
een bootje, paard en wagen of de hondenkar vervoerd. Het vervoer
van de melk met de boot werd door een pullenvaarder gedaan.
Melkbussen werden namelijk ook wel pullen genoemd. Omdat de afstand
van de boerderij naar de fabriek kort moest zijn was er in bijna
elk dorp wel een melkfabriek te vinden. Veel melkfabrieken zijn
inmiddels afgebroken, maar soms staat het gebouw er nog, zoals
bijvoorbeeld in Wapse en Bunne. In de fabriek werd van de melk
boter gemaakt. De machines daarvoor werkten op stoom of moesten met
de hand worden aangezwengeld. Door de komst van nieuwe technieken
konden de boter en andere producten veel sneller en makkelijker
worden gemaakt. Later konden de boeren zelf hun melk koelen in een
grote koeltank op de boerderij. De kleine fabrieken verdwenen,
omdat een paar grote melkfabrieken voldoende waren voor alle
zuivelverwerking.
Ook de melkbussen verdwenen van de boerderij, omdat de wegen steeds
beter werden en vrachtwagens met grote koeltanks de melk kwamen
halen van de boerderij. Toen in de jaren zestig van de
20ste eeuw de melkmachine werd uitgevonden konden boeren
steeds meer koeien houden en werden de boerenbedrijven steeds
groter. De kleine boerenbedrijven verdwenen en er kwamen grote
bedrijven voor in de plaats. Dit proces wordt industrialisatie
genoemd.
DOMO
De DOMO in Beilen was één van die grote zuivelfabrieken in
Drenthe. In 1938 werd de Domo opgericht. Domo is een afkorting voor
Drentse Onder Melk Organisatie. Ondermelk is wat er overblijft als
je van melk boter en kaas hebt gemaakt. Van de ondermelk kon je
andere dingen maken, zoals vla en pudding. De DOMO fabriek werd
landelijk bekend met een reclamespot met zingende koeien. Vraag je
ouders maar, die kunnen het liedje van de reclame vast nog zingen.
De DOMO fabriek bestaat nog steeds, nu is de fabriek onderdeel van
Friesland Campina.
1888 n. Chr.
Van melkbus naar melktank
Tijd van burgers en stoommachines