Trein en station

Het dorp wordt ontsloten

Tijd van burgers en stoommachines

Na de totstandkoming van de eerste spoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem in 1839 duurde het nog erg lang voor de rest van Nederland met de trein bereikbaar was. Olst werd op 1 oktober 1866 op het spoornet aangesloten, toen het traject Arnhem-Zwolle officieel in gebruik werd genomen door de Maatschappij tot Exploitatie van de Staatsspoorwegen (SS). In 1865 reden er al stoomtreinen over het gedeelte Arnhem-Deventer. De opening van de lijn Deventer-Zwolle liet extra lang op zich wachten, omdat de onteigeningsprocedures voor het verwerven van de benodigde grond door hardnekkig verzet van grondeigenaren, vooral in de gemeente Olst, veel meer tijd kostte dan was verwacht. In de jaren veertig van de 19de eeuw waren ook al plannen gemaakt voor de aanleg een spoorlijn tussen Deventer en Zwolle. Tot grote teleurstelling van het Olster gemeenbestuur zou die lijn via de stations Wesepe en Raalte lopen en dus het opkomende industriegebied van Olst en Wijhe links laten liggen. Hiervan is echter niets terechtgekomen. Ook het plan om de lijn Deventer-Zwolle uit te breiden met een aftakking in Wijhe naar Raalte verdween in de prullenmand.

Station Olst

Bij de start van de treindienst op 1 oktober 1866 was er één halte in de gemeente Olst, ook toen al gelegen tussen de huidige Stationsweg en de Spoorstraat in de Olsterkamp. Net als bij vrijwel alle stations van de SS werd in Olst een standaardstation gebouwd. Dat kwam overigens pas tien jaar na de opening van het spoor tot stand. Vanwege het lage inwonertal van het dorp was het een gebouw van de vijfde klasse, het kleinste ontwerp, dat bestond uit een middendeel met korte vleugels. Zowel het middendeel als de vleugels hadden een puntgevel. Het stationsgebouw in Olst werd in 1899 aanzienlijk vergroot.
In juni 1891 opende de SS liefst vier nieuwe treinhalten in de gemeente Olst: de halten Puinweg, Hoenlo, Beltenweg en Duursestraat. Deze hebben maar kort bestaan, ze werden in juni 1918 alweer opgeheven. De halte in Olst-dorp bleef gehandhaafd, ook al wist het oude stationsgebouw op den duur niet aan de slopershamer te ontkomen. Het werd in 1975 vervangen door een eenvoudige abri.

Gevolgen

Eén van de gevolgen van de opening van de spoorlijn Deventer-Zwolle was dat het vervoer per diligence meteen werd opgeheven. Tot dan toe reden er dagelijks vier diligences over de Rijksstraatweg in Olst richting Zwolle en ook vier in de tegenovergestelde richting naar Deventer. Ook het personenvervoer per schip liep sterk terug. Het vervoer van reizigers per stoomtrein werd een enorm succes. De reiziger gaf duidelijk de voorkeur aan de hotsende en botsende, maar snelle trein boven de trage trekschuit en diligence. In 1880 vertrokken ruim 15.000 passagiers vanaf station Olst en arriveerden er in totaal bijna 18.500. Dat waren dus gemiddeld 42 vertrekkende personen en 50 aankomende personen per dag.
Het goederenvervoer bleef hierbij ver achter, mede door problemen met de bezorging van in Olst aangekomen goederen. De SS voelde zich niet verantwoordelijk voor de bezorging aan huis en het particulier initiatief liet het ook afweten. Daarom wees de gemeente een besteller aan, maar de extra kosten daarvan waren aanvankelijk zo hoog dat men de goederen uit Deventer en Zwolle goedkoper per vrachtwagen aan huis kon laten komen. Zodoende bleven de wagendiensten voor goederen tussen Olst en Deventer en Olst en Zwolle, met paard en wagen en hondenkar nog bestaan.

Beurtvaart van stoomboten

Enkele jaren voor de komst van de stoomtrein was er al concessie verleend voor een geregelde stoombootdienst tussen Zutphen en Amsterdam/Rotterdam via Deventer, Olst, Wijhe en Kampen. De beurtvaart bood vooral slagerijen in Olst volop de gelegenheid om hun afzet naar het dichtbevolkte westen van het land uit te breiden en hun productie verder op te voeren. De zekerheid van periodieke vaarten naar vaste bestemmingen maakte het mogelijk om commerciële contacten langs de route van de beurtschippers te leggen en partijen bederfelijk vlees snel op de plaats van bestemming af te leveren. Door de beurtvaart kreeg men toegang tot nieuwe markten met ongekende groeimogelijkheden.