Ben je wel eens in Orvelte geweest? In dat dorp lijkt het alsof de tijd heeft stilgestaan. Je kunt er wandelen over de keienstraatjes tussen de oude boerderijen en de brink is er nog steeds het middelpunt van het dorp. Er staat ook nog een heel bijzondere boerderij, de Bruntingehof.
Los hoes
Zoals je weet woonden vroeger heel veel boeren in Drenthe. Vanaf de Steentijd tot de 18e eeuw woonden zij in andere boerderijen dan nu. Het boerengezin woonde in dezelfde ruimte als het vee. Zo'n boerderij noem je een los hoes. De achterkant van de boerderij was een soort schuur waar de hooi- en graanwagens in konden rijden. Daar stonden dan ook de koeien en schapen. Voor in de boerderij woonde het gezin. Daar brandde het vuur waar op gekookt werd. In het begin was er geen schoorsteen, de rook verdween door de kieren van het dak. Het was er ook niet echt warm, ondanks het vuur. In de winter was je allang blij als het niet vroor binnen in de boerderij.
Slapen
De bedstee vond je ook voorin de boerderij. Dat was een soort kast met een ingebouwd bed met deurtjes en gordijntjes. Heel knus, want alle kinderen lagen bij elkaar in bed. Maar het was ook heel klein. Zo klein dat een volwassene niet languit in bed kon liggen. Zij sliepen een beetje zittend in bed, want mensen waren erg bijgelovig en vonden plat liggen bij de dood horen. Dat kon je dus maar beter niet doen! En het rook er vast niet fris, want de bedstee was vaak naast de koeienstal.
Werken
Het was hard werken op de boerderij. De koeien moesten worden gemolken en gevoerd. Het land moest bewerkt worden. Als je de was deed moest dat op een wasbord, met de hand. Met de hand moest je de was uitwringen en daarna aan de lijn te drogen hangen. Zo waren de boer en de boerin de hele dag bezig. Zelfs als het buiten donker was en de boer voor de kachel zat, deed hij nog klusjes. Misschien vind je het gek, maar breien was een klusje dat niet alleen door de boerin, maar ook door de boer gedaan werd.
Doodgaan
Er werd vroeger altijd rekening gehouden met de dood. Je kon immers van een simpel griepje al doodgaan. Er waren nog geen antibiotica of andere medicijnen. Bij het trouwen kreeg ieder jong stel alvast een doodskleed en houten planken. Op de balken boven de koeienstal stond het hout klaar voor de doodskist.
-
Erasmus uit Rotterdam
Erasmus wordt rond 1466 in Rotterdam geboren als zoon van een ongetrouwde priester en zijn huishoudster: een schandaal in die tijd. Maar Erasmus wordt een van de beroemdste geleerden van Europa. Kort na zijn dood in 1536 maakt Rotterdam een houten standbeeld voor hem. Een bronzen opvolger, gemaakt in 1622, staat er nog altijd.
-
Erasmus schreef 'Lof der Zotheid'
In zijn bekendste boek, Lof der zotheid, spot Erasmus met de slechte eigenschappen van mensen. Ze zijn hebberig, gierig, ijdel en nemen zichzelf veel te serieus. Dat geldt ook voor bestuurders van de wereld en voor leiders van de kerk. Door net te doen alsof een zot het verhaal vertelt, probeert Erasmus te voorkomen dat iedereen boos op hem wordt.
-
Erasmus verzamelde spreekwoorden
Een spreekwoord is een korte uitspraak die een waarheid of wijsheid bevat. Erasmus verzamelde er meer dan 4600. Met je hoofd tegen de muur lopen, bijvoorbeeld. Of tot de tanden gewapend zijn. Of De kat de bel aanbinden. In 1559 maakte Pieter Bruegel een schilderij met deze drie spreekwoorden en nog veel meer andere. Kun je ze ontdekken?
-
Erasmus wist hoe het hoorde
Herken je deze jongen? Zijn moeder Beatrix zal hem vast verteld hebben, dat je niet in je neus hoort te peuteren. Dat is tegen de etiquette! Erasmus schreef in 1530 ook al een boekje met tips over hoe jongeren zich horen te gedragen. Erasmus' etiquetteboekje werd in één jaar wel 12 keer herdrukt. Het was dus erg populair. Vast alleen bij ouders...
-
Erasmus maakte een Bijbelvertaling
In de Middeleeuwen was er alleen een bijbel in de Latijnse taal. Erasmus had daar kritiek op. Hij vond de Latijnse vertaling niet goed genoeg. En hij vond dat ook gewone mensen de bijbel moesten kunnen lezen. Erasmus maakte een nieuwe vertaling in het Latijn, die daarna ook in het Duits en Nederlands werden vertaald. Toen kon iedereen de bijbel lezen.
-
Erasmus was een humanist
Erasmus was een van de eerste humanisten. Een humanist vindt dat je goed moet nadenken over hoe je met mensen, de wereld en jezelf omgaat: altijd met zorg en aandacht. Dat was toen een nieuwe manier van denken. Deze tekening van Leonardo da Vinci uit 1490 wordt vaak gebruikt als symbool van het humanisme: de mens staat in het middelpunt.
-
Erasmus' boeken werden gedrukt
In de Middeleeuwen werd elk boek met de hand overgeschreven. Boeken waren zeldzaam en duur. Dat veranderde in de tijd van Erasmus: rond 1450 werd de boekdrukkunst uitgevonden. Met een drukpers konden boeken sneller en goedkoper worden gemaakt. Daardoor konden veel mensen de gedrukte boeken van Erasmus kopen en lezen.
Vensterplaat Erasmus. Voor docenten: Vensterles groep 5-8. Illustratie: Iris Boter.
Vensterplaat