Na de slag bij Nieuwpoort (1600)

Het lijdt geen twijfel: Nederland zit in een crisis. Het is van slag, het weet niet waar het aan toe.is, het weet niet waar het voor staat, het weet niet waar het vandaan komt en het weet niet waar het naar op weg is. Het heeft een zoektocht naar het eigene ingezet. Dat gebeurt met een ijver die af en toe iets verbijsterends heeft. Iets ongecontroleerds, iets onstuimigs ook. Zo gemakkelijk als nog niet 20 lang geleden alles wat met de nationale identiteit te maken had - cultuur, historie, erfgoed, taal, literatuur - werd verwaarloosd, verdonkeremaand of verfoeid, zo gepassioneerd is Nederland sinds kort bezig het vaderlandse verleden te herontdekken. Niet alleen aan de buitenwereld, maar vooral en in de eerste plaats aan zichzelf. Geen misverstand: dat nationale reveil is een nuttige correctie op de weg-met-ons stemming die jarenlang, in het polderlandschap heerste. […] Het project om Nederland te 'ontnederlanden' is mislukt, zo veel is wel zeker. Het onbehagen over de Europese eenwording groeide stapje voor stapje. Werd in [de] natie van 'God, Nederland en Oranje' de secularisering binnen en buiten de kerk aanvankelijk als bevrijding ingehaald, wat na een halve eeuw resteert is het gevoel van ontheemding, desoriëntatie en zinloosheid.[…] Die roep om een 'canon' riekt naar een 'Leitkultur' waar in Duitsland om wordt gevraagd. Een sympathiek, maar niet geheel ongevaarlijk streven dat kan uitmonden in nationale zelfverheerlijking. Voor je het weet heb je er een heldensage van gemaakt. De verleiding is groot om de helft van het verhaal te vertellen, dat deel dat het best in de kraam te pas komt. De Watergeuzen als nationale bevrijders, niet als de moordenaars van de martelaren van Gorcum. Nederland als mogendheid die in Indië 'iets groots' verricht, niet als initiatiefnemer tot politionele acties. Oranjekoningen als volkshelden, niet als dwarsliggers voor parlementaire democratie. Nederland als heldenvolk in de Tweede Wereldoorlog, niet als land dat de meeste joodse medeburgers heeft gedeporteerd.. Zo'n voorgevormd, geijkt nationaal gevoel zal een te smalle basis blijken om wat meer richting en vooral ook meer houvast aan Nederland te bieden. En het wordt zelfs een gevaarlijke staatsideologie als je het iedereen door de strot wilt duwen. Dat is vragen om een even heftige tegenreactie. Om te weten wat er na de Slag bij Nieuwpoort (1600) is gebeurd, is vooral ook een eerlijk zelfonderzoek nodig. Al was het alleen maar om van gemaakte fouten te leren.

Haagsche Courant