Maarten Luther

De gotische Domkerk

De publicatie van de stellingen van de Duitse theoloog Maarten Luther tegen de handel in aflaten op 31 oktober 1517, wordt gezien als begin van het protestantisme. Twee jaar later veroordeelden de theologische faculteiten van Leuven en Keulen als eerste de stellingen van Luther. In 1520 werden zijn boeken in Leuven op de brandstapel gegooid. Nog datzelfde jaar werd Luther door paus Leo X voor de eerste keer geëxcommuniceerd. Ook zijn opvolger paus Adrianus VI zag het bestrijden van het lutheranisme als een van zijn belangrijkste taken. Hij deed dat wel op een geheel andere manier dan Leo X had gedaan. Adrianus zag namelijk in dat de wortels van het protestantisme lagen in de misstanden binnen de katholieke kerk. Om de protestanten de wind uit de zeilen te halen, moesten er dan ook hervormingen in de kerk worden doorgevoerd. Adrianus pakte daarop de aflatenhandel aan, verbood de verkoop van kerkelijke ambten en keerde zich tegen de weelde van het pauselijk hof. Maar de ideeën van Luther bleken niet zo gemakkelijk te stoppen. Uiteindelijk kwam het tot een breuk tussen de protestanten en de katholieke kerk. In Utrecht vond de zogeheten Reformatie in 1580 plaats, waarna het openlijk belijden van de rooms-katholieke godsdienst verboden was.