De groei na 1945

Heemstede bouwt

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw was Heemstede fors gegroeid op basis van het uitbreidingsplan van 1912. Na de oorlog maakte Heemstede wederom een groeispurt mee.

Hoe houd je de vaart erin? De groei van Heemstede naar een welvarende forensengemeente was in de jaren twintig en dertig voortvarend aangepakt. Op basis van het uitbreidingsplan van Cuypers en Stuyt uit 1912 waren wijken gebouwd die het aanzien van Heemstede nog altijd bepalen. Een goed voorbeeld is de Heemsteedse Dreef. De Duitse bezetting (1940-1945) had aan alle bouwactiviteiten een einde gemaakt, maar na de oorlog ging Heemstede de woningbouw opnieuw grootscheeps aanpakken.

Na de oorlog was de woningnood in heel Nederland groot. Het land moest niet alleen de oorlogsschade herstellen, maar had ook te maken met een enorme bevolkingsgroei. In 1940 woonden er ongeveer 8,8 miljoen mensen in Nederland. In 1965 was het inwonertal gestegen tot 12,3 miljoen, een stijging van 3,5 miljoen mensen die allemaal onderdak moesten hebben. Daar kwam nog bij dat door de geleidelijk toenemende welvaart veel mensen geen genoegen meer namen met een klein huisje.

Hele wijken
Na de oorlog zijn er in Heemstede hele wijken bijgekomen, zoals de Provinciënwijk (zie foto rechtsboven), de Verzetsheldenwijk, de Geleerdenwijk, delen van de Rivierenwijk, van de Glip, en van de Componistenwijk, en in de jaren tachtig Merlenhoven. Sommige delen van de nieuwbouw vielen binnen het uitbreidingsplan van Cuypers en Stuyt, maar voor de meeste wijken was het plan niet meer richtinggevend. Zo was het straten- en verkavelingspatroon anders dan in de vooroorlogse wijken: in de naoorlogse buurten, zeker die uit de jaren zeventig en tachtig, zie je bijvoorbeeld veel meer woonerven met doodlopende straten. Door de nieuwbouw verdubbelde het aantal woningen. Het inwonertal steeg maar weinig, to bijna 26.500 nu. Dat heeft te maken met het verminderde aantal bewoners per huis.

Hoog Heemstede
In de vooroorlogse villawijken en wijken met sociale woningbouw was geen ruimte voor hoogbouw. Het motto was dat elke woning haar eigen tuin kreeg. Eind jaren zestig verrees echter in de Provinciënwijk achter de Raadhuisstraat een serie galerijflats, negen in totaal. In het hart van de gemeente. Opzet was om in een kort tijdsbestek tegen relatief geringe kosten zo veel mogelijk woningen te kunnen bouwen. De flats vormen een radicale stijlbreuk met de voorgaande perioden van de 20ste eeuw en veranderden het dorpse aanzien van de gemeente. Ook aan de randen van de naoorlogse wijken verrees hoogbouw. De meest opvallende is het complex Spaarneborgh vlak bij de Schouwbroekerbrug naar Schalkwijk. In de volksmond wordt dit complex vanwege de schuin teruglopende voorgevels de Apenrots genoemd.

Inbreiding
Heemstede blijft nog altijd groeien, maar anders dan voorheen. Het gaat niet meer om uitbreidingsplannen op voorheen agrarisch gebied, maar om zogeheten vernieuwingslocaties binnen de bestaande bebouwing. Geen uitbreiding, maar 'inbreiding', zoals dat genoemd wordt. Dat komt omdat bedrijven naar voor hen meer geschikte plekken verhuizen of gebouwen niet meer aan de eisen van de tijd voldoen, hun functie verliezen en gesloopt worden. Op de vrijkomende ruimte worden dan woningen gebouwd, vooral appartementen. Het zijn projecten met een hoge dichtheid; dat wil zeggen, veel woningen op een beperkte oppervlakte. Voorbeelden zijn het Blekersvaartkwartier, het Watertorenproject en het Vogelpark. Ook op de plek van het voormalige Spaarneziekenhuis verrijst een nieuwe wijk.

Naast projecten met sloop en nieuwbouw hebben er de afgelopen jaren ook renovaties plaatsgevonden, zoals in de Provinciënbuurt.

Stedelijke allure
De naoorlogse wederopbouw heeft Heemstede niet alleen van nieuwe woonwijken voorzien, maar ook van gebouwen van algemeen belang, zoals een nieuw spoorwegstation, een postkantoor, het Minervatheater aan de Binnenweg en de Pinksterkerk aan de Camplaan. De Heemsteedse Dreef is een drukke verkeersader geworden in het regionale verkeer. Heemstede is uitgegroeid van een rustige forensengemeente tot 'een dorp met stedelijke allure en ambities'.