Romeinen in Zuid-Holland

De eerste kennismaking

Tijdens het bewind van de Romeinse keizer Augustus (27 v. Chr.- 14 na Chr.) werd het huidige Zuid-Holland onderdeel van de provincie Germania Inferior (beneden-Germanië). In het begin probeerden de Romeinen ook streken boven de Oude Rijn te veroveren, maar na enkele nederlagen werd in het jaar 47 besloten dat de noordgrens of Limes definitief langs deze rivier zou komen te liggen. De Oude Rijn was toen nog de hoofdstroom van de Rijn en behalve grens ook een belangrijke oost-west handelsroute. Omstreeks 275 werd de Limes, die steeds vaker door Germaanse volken vanuit het noorden werd aangevallen, door de Romeinen verlaten.

Linie en route

De Romeinen bouwden verschillende forten langs de Limes. Deze lagen onder andere bij Katwijk (Lugdunum), Valkenburg (Praetorium Agrippinae), Leiden (Matilo), Alphen aan den Rijn (Albanianae) en Zwammerdam (Nigrum Pullum). De forten werden eerst van hout en aarde gebouwd, maar in de tweede eeuw 'versteenden' ze. Ze hadden een vaste indeling en telden gemiddeld ongeveer 400 soldaten. Tussen de forten stonden wachttorens op zichtafstand van elkaar. Al snel werd er langs de rivier een verbindingsweg aangelegd, die niet alleen door de soldaten werd gebruikt, maar ook door de bewoners van het gebied. Op regelmatige plekken stonden stenen mijlpalen waarop de afstand tot de volgende plaats vermeld stond.

Voorburg

In Zuid-Holland lag, op de plaats van het huidige Voorburg, één stad met typisch Romeinse kenmerken: Forum Hadriani. Deze stad was ommuurd en de plattegrond had de vorm van een schaakbord, met een forum (stadsplein) in het midden. Daaromheen lagen onder andere tempels, een rechtbank en een badhuis. Vermoedelijk woonden er niet meer dan 1500 mensen. Forum Hadriani lag aan het kanaal dat de Romeinse generaal Corbulo in 47 door zijn soldaten had laten graven. Dit 'Kanaal van Corbulo' vormde de noord-zuid verbinding tussen de Oude Rijn bij fort Matilo en de Maasmond (Helinium). Langs het kanaal moet ook een weg hebben gelopen.

Ruitermasker

In 1996 werd bij Matilo in het Kanaal van Corbulo een bronzen masker uit het begin van de tweede eeuw gevonden. Oorspronkelijk was dit een vizier dat door middel van een scharnier met de helm van een Romeins ruiter was verbonden. Tegenwoordig weten we dat dit soort maskers niet alleen bij parades, maar ook in de strijd werden gebruikt. Omdat er in de buurt van het masker ook andere voorwerpen werden gevonden, wordt verondersteld dat het als offer in het kanaal is geworpen. Het is nu te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.