Bommen op de Binnenweg

Heemstede en Bennebroek in de Tweede Wereldoorlog

Op 13 december 1943 vult de lucht boven Zuid-Kennemerland zich met 216 Britse bommenwerpers en 193 gevechtsvliegtuigen. Op weg naar Schiphol. Ze slagen in hun missie: de luchthaven wordt vernield en gedurende de rest van de oorlog kunnen de Duitsers haar niet meer gebruiken.

Een van de bommenwerpers heeft een mankement, waardoor de bommen niet boven Schiphol gedropt worden. Ze vallen pas naar beneden op de terugweg, boven Heemstede. Ze komen neer op de Binnenweg, tussen de Kastanjelaan en de Julianalaan. De schade is enorm. Slechts 20 mensen raken gewond.

Het zal niet de enige keer zijn dat Heemstede getroffen wordt. De gemeente is weliswaar geen doelwit, maar het nabijgelegen IJmuiden en Schiphol worden regelmatig bestookt door geallieerde vliegtuigen. Afzwaaiers en 'noodafworpen' komen zo nu en dan op Heemstede terecht. In totaal vinden daarbij vier mensen de dood.

Typerend voor Heemstede
Hoe gaat het verder met Heemstede in de oorlogsjaren? De ontwikkelingen hier en in Bennebroek zijn in veel opzichten vergelijkbaar met die in tal van plaatsen elders in het land. Aanvankelijk verandert er niet zo veel. Pas na verloop van tijd bezetten NSB'ers steeds vaker belangrijke posten in het gemeentebestuur, worden jongemannen in Duitsland tewerkgesteld, worden razzia's gehouden om joden op te sporen, en in de Hongerwinter van 1944-1945 hebben de inwoners van Heemstede en Bennebroek het niet makkelijk. Typisch voor Heemstede zijn de evacués uit bijvoorbeeld Zandvoort, dat deels wordt afgebroken in verband met de aanleg van de Atlantik Wall.

Scholen gevorderd
Enkele dagen na de overgave van de Nederlandse strijdkrachten op 14 mei 1940 arriveren de eerste Duitsers in Heemstede. Om hun manschappen te huisvesten vorderen ze enkele scholen. De leerlingen van de Bosch en Hovenschool worden ondergebracht in de Nicolaas Beetsschool, de Crayenesterschool en in de villa Land- en Spaarnzicht aan de Binnenweg. Niet veel later hebben de Duitsers ook de Dreefschool en de Bronsteeschool nodig. Ook andere gebouwen worden gevorderd, waaronder Meer en Bosch en enkele garages.

Uiteraard hebben de Duitsers die hier gelegerd waren ook allerlei spullen nodig. Bij hout en dekens kun je je iets voorstellen, maar op het verlanglijstje dat ze bij de gemeente indienen staan bijvoorbeeld ook 'drie botervlootjes, drie melkkannen, drie koffiezakken, drie harde borstels en drie stofblikken'. De gemeente kan weinig anders dan aan deze wensen tegemoetkomen.

NSB-burgemeester
De burgemeester van Heemstede, J.P.W. van Doorn, is tot in de zomer van 1942 op zijn post gebleven. Vanaf die periode heeft hij één jaar in een gijzelaarskamp gezeten. In het voorjaar van 1943 is hij teruggekeerd naar Heemstede, waar hij beperkte bewegingsvrijheid had.

Van Doorn wordt opgevolgd door NSB-burgemeester J.H. van Riessen. Maar ook al voordat de NSB'ers de touwtjes in handen hebben gekregen, hebben veel Heemstedenaren het moeilijk. De Duitse oorlogsindustrie heeft behoefte aan grondstoffen, waaronder metalen: in september 1941 is in Heemstede 9000 kilo aan metalen verzameld. Ook de kerkklokken moeten het ontgelden. Daarnaast moeten fietsen en radio's ingeleverd worden. Want met een radio kun je immers naar Radio Oranje luisteren, dat vanuit Londen uitzendt en bezet Nederland een hart onder de riem wil steken.

Evacués
In verband met de aanleg van de Atlantik Wall, die een geallieerde landing op de kust moest voorkomen, laten de Duitsers grote delen van onder meer Zandvoort afbreken. Bijna 1250 inwoners van de badplaats vinden onderdak in Heemstede. Soms meerdere gezinnen per woning. Meer en Bosch wordt ingericht als noodziekenhuis voor leden van de Organization Todt, die aan de aanleg van de Atlantik Wall bouwen. Ook worden huizen gevorderd om onderdak te bieden aan hogere Duitse militairen, die verbonden zijn aan de kustverdediging.

Net als de rest van Nederland heeft ook de Heemsteedse bevolking in 1944-1945 te lijden van de Hongerwinter. Er is weinig voedsel en brandstof te krijgen, maar voor brandhout kunnen de Heemstedenaren terecht in het Groenendaalse bos, waar ze veel bomen kappen. Sommige Heemstedenaren sluiten zich aan bij het verzet, terwijl veel joodse Heemstedenaren werden weggevoerd naar de concentratiekampen.

Op 8 mei 1945 is het allemaal voorbij, als Canadese troepen Heemstede en Bennebroek binnenrijden. Drie dagen eerder hadden de Duitsers zich overgegeven. Heemstede en Bennebroek kunnen weer aan de toekomst gaan werken.