Op de hoogte van Thij

Steenwijkerwold, een samensmelting van buurschappen

Tijd van steden en staten

Met de naam Steenwijkerwold wordt het voormalige schoutambt (1523-1811) en de daarna gevormde gemeente (1811-1973) aangeduid. Het grondgebied omsloot de hele stad en gemeente Steenwijk. Tot 1890 zetelde het gemeentebestuur in het oude gemeentehuis van Steenwijk aan de Markt, waar nu het etablissement De Rechter staat. Daarna verhuisde men naar villa Oostwold in Tuk. In 1973 ging de gemeente Steenwijkerwold op in de gemeente Steenwijk. Het dorp Steenwijkerwold is een samensmelting van de buurschappen Thij, Gelderingen en Kerkbuurt.

Ervenlandschap

Het gebied van de voormalige gemeente Steenwijkerwold wordt gekenmerkt door verspreid liggende boerennederzettingen. Het is een oud ervenlandschap met kleine gemeenschappen als Basse, Baars, de Bult, Geerdinge, de Halle, Molenhoek, de Ronde Blesse en Voshoek. Gezien vanuit het zuiden accentueert de watertoren de hoogte van de stuwwal die het landschap zijn fundament geeft. Het licht glooiende landschap van weiden en akkers wordt door houtwallen in kleine kavels verdeeld en afgewisseld met grotere percelen bos, heide en struikgewas.

Thij

De buurschap Thij is vermoedelijk de oudste nederzetting van Steenwijkerwold, ontstaan aan de oversteekplaats van het beekje de Reune. Tie of Thijing is van oorsprong de term voor de plek waar recht werd gesproken door de buurrichters. Deze deden een uitspraak over de geschillen die er tussen de eigenaren van de erven bestonden. Dergelijke buurgerichten vonden aanvankelijk in de openlucht plaats. Later kwam men voor het beslechten van geschillen bijeen in een rechtshuis, hier het Hoogerhuis genoemd. Op deze plek is later de zuivelfabriek gebouwd. Op Thij heerste tot en met de eerste helft van de 20ste eeuw een grote bedrijvigheid. Het overgrote deel van de bewoners behoorde tot de boeren- of middenstand. Tegenwoordig is Thij een rustige gemeenschap.

Kerkbuurt

In 1285 werd er door de parochie van Sint Clemens in Steenwijk toestemming verleend om "op de hoogte van Tye" een kapel te vestigen. De kapel zou uitgroeien tot het kerkelijk centrum van Steenwijkerwold. De buurschap die in de omgeving van deze kapel ontstond, kreeg de naam Kerkbuurt. Nadat Steenwijkerwold van Steenwijk was losgemaakt en vanaf 1400 een zelfstandige parochie ging vormen, maakte de kapel plaats voor de huidige Andreaskerk. Evenals het nabijgelegen Tuk was Kerkbuurt een pleisterplaats voor lieden die de Steenwijker markten bezochten. Rond 1900 stond hier café Pen, met een doorrit en stalling. Dit etablissement werd in 1954 afgebroken. Vóór de Tweede Wereldoorlog had de buurschap geringe bebouwing: de kerk met pastorie en de school op de hoek van de Oldemarktseweg, tegenover de voormalige bakkerij Trompetter. Verder stonden hier en daar wat kleine woningen en boerderijen.

Gelderingen

Deze buurschap is genoemd naar het boerenerf Geldering(e) dat sinds 1456 in de bronnen voorkomt. Maar de buurschap is gevormd rond een ander erve, de Slothof, dat in 1596 werd bewoond door Klaas Croeve met zijn vrouw Froukje Schulting. Nadat prins Maurits Steenwijk in 1592 op de Spanjaarden had veroverd, was het publiekelijk uitoefenen van de rooms-katholieke godsdienst verboden. Sindsdien hielden de katholieken hun erediensten in het geheim op erve Croeve. Pas in 1830 kregen de rooms-katholieken toestemming een eigen kerk te stichten. Deze werd op de plaats van de voormalige schuilkerk gebouwd en werd opnieuw gewijd aan de patroonheilige van Steenwijkerwold, Andreas. In 1913 werd dit godshuis vervangen door de huidige kerk.

De Voorzienigheid

Gelderingen kreeg een enorme impuls door de stichting van het liefdesgesticht De Voorzienigheid in 1894 door pastoor C.G. Muiteman (1846-1928). Het zou uitgroeien tot een omvangrijk onderwijscentrum met onderwijsvormen, variërend van basis- tot en met hoger beroepsonderwijs. Een onderdeel van deze onderwijsconcentratie, waaraan tevens een internaat was verbonden, kreeg de naam Croevinge, genoemd naar de eigenaar van het voormalige erve Slothof. Van dit grote onderwijsaanbod is alleen de rooms-katholieke basisschool Don Bosco overgebleven. In 1985 werd de Congregatie der Zusters van de Voorzienigheid overgeplaatst naar andere locaties. Gelderingen kreeg een heel ander aanzien, nadat de markante gebouwen waren afgebroken en er op de lege plaatsen een nieuwbouwwijk verrees.

Steenwijkerwold heeft twee gezichten. Naast buurschappen in het kleinschalige coulissenlandschap op de zandgrond van de keileemheuvel vinden we in het zuidwestelijk deel jongere buurschappen op de laaggelegen veengronden. Het dorp telt anno 2013 zo'n 2.000 inwoners.