Dagboek van richter Bos

Uniek egodocument

Tijd van pruiken en revoluties

In 1736 begon de in Borne geboren Hendrik Jan Bos, 30 jaar oud, een dagboek bij te houden, waarin hij vervolgens over een periode van 56 jaar zijn lotgevallen schreef. Het dagboek is in zijn soort als egodocument uniek in Oldenzaal. Het originele dagboek, aanwezig in het archief van de gemeente Oldenzaal, telt 340 eigenhandig beschreven bladzijden. Het geeft een beschrijving van voornamelijk zakelijke activiteiten en een bijzonder, soms vrij gedetailleerd beeld van de 18de eeuw.

Leven en woonhuis

Op 32-jarige leeftijd werd Hendrik Jan Bos burger van de stad Oldenzaal, zoals blijkt uit de inschrijving op 12 december 1738 in het Burgerboek. Al in 1736 fungeerde hij als Procureur bij het Oldenzaalse Stads- en Ambtgericht. Dit was voldoende reden om hem als burger te accepteren. Bos kocht op 14 mei 1737 een huis met schuur binnen de stadswallen. Dit was de woning geweest van de in 1727 overleden richter Joan Fockink. Het huis was gelegen aan de Ganzenmarkt, naast dat van Waterham. Op het moment van verkoop werd het bewoond door de commies Rühlein. Deze plek was naast de huidige Nederlands Hervormde kerk. In 1739 trouwde Hendrik Jan Bos met Maria Beek uit Neuenhaus, net over de grens in Duitsland. Ze kregen acht kinderen, van Wie er drie zeer jong overleden. In 1789 vierden zij hun gouden huwelijksfeest. Maria overleed in 1790 en Hendrik Jan in 1792, beiden te Oldenzaal.

Zakelijke gegevens in de dagboeken

Vooral de zakelijke levensgeschiedenis komt in het dagboek naar voren. Zijn contacten, reizen en afspraken zijn vaak kort maar duidelijk omschreven. De aantekeningen gaan over zijn activiteiten als plaatvervangend Landrentmeester en over zijn werk als richter van Enschede en plaatsvervangend richter van Oldenzaal. Uit het boek blijkt ook dat hij nauwe contacten onderhield met de drost van Twente die in die tijd op het Huis Ootmarsum woonde. Het dagboek vertoont een hiaat tussen 1739 en 1758. Hij heeft zeer waarschijnlijk tijdens deze hiaatjaren wel een dagboek bijgehouden, maar dit werd niet gevonden. Vermoedelijk waren er gezien een opmerking in het dagboek ook meer delen.

Familie en nieuwtjes

Tussen de zakelijke activiteiten heeft hij ook in toenemende mate persoonlijke indrukken en waarnemingen vermeld. We lezen over de familieleden van Bos, over hun geluk en verdriet. Het dagboek bevat opmerkingen over allerlei kerkelijke zaken waarbij hij zich betrokken voelde. Het egodocument bevat naast veel informatie over Oldenzaal ook tal van indrukken over wat zich in en buiten Twente afspeelde. Bijna terloops verhaalt Bosch over een hevige stadsbrand in Moskou, het oplaten van een heteluchtballon, het optreden van buiksprekers, het straffen van misdadigers, oorlogsdreiging, natuurverschijnselen en het weer. Het dagboek is in 2002 getranscribeerd door de heer J.H.A. Koekenberg en uitgegeven door de Stichting Genealogische Werkgroep Twente.